Sunday is a special day, Jisu Krist created world in six days, and on seventh he rested, says village teacher delegated here into remote hill areas near Myanmar border by his church from north of Bangladesh. He is one of many missionaries that since British times compete with Hindu and Muslim for souls of adivasi, tribals who until recently kept their natural religions. But they didn’t have those books that hold truth, and bright red plastic water jugs and aluminium spoons, and lightbulbs, and t-shirts. So Jisu is good and those who donated to the church will get presents after the mass. Well, and Jisu doesn’t mind  eating pigs, that is nice of him too. /

Niedziela to szczególny dzień, bo Jisu Krist stworzył świat w sześć dni a siódmego odpoczywał, mówi wioskowy nauczyciel oddelegowany tu na plemienne tereny przy granicy z Birmą  przez swój kościół z północy Bangladeszu. Jest jednym z wielu misjonarzy jacy od czasów Brytyjczyków konkurują z hinduistami i muzułmanami o dusze adivasi, rdzennych mieszkańców tych ziem, członków plemion które do niedawna trwały w pierwotnych wierzeniach, religiach natury. Ale nie było tu wcześniej tych mądrych książek z prawdą, kolorowych plastikowych dzbanków na wodę, aluminiowych łyżek i żarówek i t-shirtów, tych wszystkich wspaniałych darów od ludzi Jisu, które będą rozdawane po mszy wśród najbardziej gorliwych wyznawców. No i Jisu nie ma nic przeciwko jedzeniu świń, ważny argument.

Tribal hill areas of eastern Bangladesh / Terytoria plemienne, wschodni Bangladesz.

This peaceful fishing village near Chittagong on the Bay of Bengal coast of Bangladesh is about to celebrate festival dedicated to Mother Ganga, the female spirit of the river, giver of life. They are surrounded by sea of Islam, but no one bothers them. The coexistence is possible, as it was for centuries in all corners of South Asia where Sufi vagabond preachers mingled with priests of ancient Indoeuropean traditions, when tribal shamanic beliefs were present near the message of the People of the Book. We are now years after the Partition, after cruel wars, ethnic cleansing but still Muslim pilgrims attend Hindu melas, sadhus come to sit with Sufi mystics in their shrines, ordinary people take blessing from the holy men and worship nearby river or mountain , regardless of their religious affiliation , just using different cultural costume. Yes, they can  always be manipulated into hatred and riots, so many times they have been, it is not such new thing. It is sad to see enclaves like this disappearing, to see last Hindu communities evicted from Pakistan, to see Sufi fakirs beaten by the frustrated orthodox mob, to see adivasi brainwashed by Hindu clergy all over India. But as long as there are people aware of the unity that is hidden beyond names, there is hope.

Ta spokojna wioska rybacka na wybrzeżu zatoki Bengalskiej, tuż koło Chittagong we wschodnim Bangladeszu, przygotowuje się do festiwalu poświęconemu Matce Ganga, żeńskiemu duchowi rzeki, dawczyni życia. To muzułmański kraj, ale nic nie szkodzi. Współistnienie jest możliwe, tak było przez stulecia w wielu zakątkach południowej Azji, gdzie wędrowni nauczyciele sufizmu mieszali się z kapłanami starych indoeuropejskich tradycji, gdzie plemienne wierzenia były obecne obok wiary Ludzi Księgi. Od podziału Indii według kryteriów religijnych minęło już wiele lat ale muzułmańscy pielgrzymi wciąż pojawiają się na imprezach Hindusów, sadhu spotykają się z mistykami sufi w ich sanktuariach, zwykli ludzie tak samo przyjmują błogosławieństwo od świętych wędrowców, czczą lokalną górę czy rzekę nadając im inną nazwę, ubierając w inny kulturowy kostium, w pokoju. Tak, mogą byc łatwo zmanipulowani , podżegacze , politycy, miłośnicy władzy i kontroli byli zawsze, nienawiść i zamieszki były zawsze. To smutne kiedy znikają enklawy takie jak ta, gdy ostatnie hinduistyczne społeczności wyrzucane są z Pakistanu z powodu politycznych gier toczących się gdzieś indziej, gdy fakirzy prześladowani są przez sfrustrowanych ortodoksów, gdy rdzenne plemiona Indii manipulowane są przez braminów i doktrynerów w służbie Jednej Słusznej Wiary. Ale tak długo jak są tutaj ludzie świadomi głębszej jedności ukrytej poza nazwami i podziałami, tak długo jest nadzieja.