z “Królowie z Gwiazd. Mitologia plemion prapolskich” Grzegorza Niedzielskiego, fascynujące studium przed-historycznych władców z ziem polskich i ukrytych pod ich postaciami lokalnych wersji indoeuropejskich bogów, mitu jako odbicia rytmu ruchu gwiazd na nieboskłonie, cyklu przyrody, oraz i innych mitów, legend, baśni, języka z terenów tak zwanej Słowiańszczyzny, które pokazują ciągłość kulturową i wspólnote tradycji rozmaitych odłamów indoeuropejskiej rodziny.
Hitchhiking in Balkans. As far from glamour as you can get. // Autostopem przez Bałkany. Na każdą kieszeń, ruszcie dupę.
No dobra, jedyne co było glamour to Leica M9, za pożyczenie której ponownie dzięki dla Leica Polska.
“Proljeće na moje rame slijeće
Đurđevak zeleni
Đurđevak zeleni
Svima osim meni
Drumovi odoše a ja osta
Nema zvijezde danice
Nema zvijezde danice
Moje saputnice”
“Spring is landing on my shoulder
Lily of the valley is sprouting
Lily of the valley is sprouting
For everyone, except for me
The roads are gone, but I’ve stayed
There is no Morning Star
There is no Morning Star
My fellow-traveler”
Đurđevdan, festival that marks return of spring, victory of light over darkness, celebrated especially in Balkans, by the gypsies. Whether in Christian or Muslim context, it is deeply rooted in pagan past and the rhythm of nature.
The celebration in honor of Saint George, djurdjevdan (herdelezi), is one of the most important holidays for the Roma in the Southern Balkans area. It is one of the rare holidays to be celebrated by both Muslim and Christian Orthodox Roma. St. George, mostly portrayed as “virtuous knight” fighting a dragon, is – among others – the patron saint of soldiers, smiths, travelers, and artists, and one of the most important saints (Great Martyr) of the Eastern Church. Particularly the Serbian-orthodox Roma consider him as their patron saint. In the Orthodox church year, Djurdjevdan (George’s Day) falls on the 6th of May, but the festivities begin one day earlier. The Muslim counterpart to the Orthodox George’s Day – herdelezi – comes from the Turk name hıdrelez, which is a blending of hızır and Eliaz. According to legend, a meeting between the popular patron saint hızır (Arabian: el khadr – “the green one”) and the prophet Elijah in the 9th century was at the origin of this once very popular Turkish spring celebration.
***
Đurđevdan , festiwal który wyznacza powrót wiosny, zwycięstwo światła nad ciemnością, celebrowany szczególnie na Bałkanach, przez Cyganów. Czy to w chrześcijańskim, czy muzułmańskim kontekście, jest głeboko zakorzeniony w pogańskiej przeszłości i w rytmie natury.
Obchodzony ku czci świętego Jerzego, Đurđevdan ( herdelezi ), jest jednym z najważniejszych świąt dla Romów z południowych Bałkan. Jest jednym z tych rzadkich festiwali, które celebrowane są zarówno przez muzułmańskich jak i chrześcijańskich Cyganów. Święty Jerzy, zwykle portretowany jako zwycięski rycerz walczący ze smokiem ( w pogańskiej tradycji reprezentującym chtoniczne siły, związane z ciemnością i zimą ) – jest między innymi patronem żołnierzy, kowali, podróżników i artystów, i jednym z najważniejszych świętych wschodniego kościoła prawosławnego. Szczególnie serbscy prawosławni Romowie uważają go za swojego świętego patrona. W kościele prawosławnym, Đurđevdan ( dzień św. Jerzego ) przypada dopiero 6 maja, ale uroczystości zaczynają się dzień wcześniej. Muzułmański odpowiednik tego festiwalu to herdelezi – nazwa pochodzi z tureckiego słowa hıdrelez , które jest zbitką hızır i Eliaz. Zgodnie z legendą, spotkanie między popularnym świętym hızır ( arabskie el khadr – “Zielony” ) i prorokiem Eliaszem dało początek temu bardzo popularnemu kiedyś tureckiemu świętu.
“Se ha acabado el tiempo del miedo aquí estar
Vete ya, Vete ya
aléjate, Aléjate!
Quiero vivir mi vida Servirte Senhor
Yo lloro, mi alma llora, yo Siento el dolor
Ayúdame y Saname
Por los errores de mi vida Yo pido perdón
Agradeciendo la vida en todo lugar
Ilumíname, Ilumíname
Con tu fuego sagrado Guiame”
“The time is finished for the fear to be here
Go away already, go away
Be gone, be gone !
I want to live my life, serving you, Lord
I am crying, my soul is crying, I feel the pain
Help me and heal me
For the mistakes of my life I beg forgiveness
Grateful for life in every place
Enlighten me, enlighten
With your sacred fire guide me”
***
“Skończył się czas na obecność tu strachu
Idź już sobie, odejdź
Trzymaj się z dala!
Chce żyć służąc ci, Panie
Płaczę, moja dusza płacze, czuję ból
Pomóż mi i uzdrów mnie
Za błędy życia błagam o przebaczenie
Będąc wdzięczny za życie w każdym miejscu
Oświeć mnie, oświeć mnie
Swym świętym ogniem poprowadź”
[ Santo Daime, religion from the forest / Santo Daime, religia z lasu ]
Od świtu, a nawet wcześniej, do późnej nocy, Badi jest na nogach i działa. Gotuje, na śniadanie o 6 rano chce karmić swych gości trzema daniami i szklankami wódki z winogron, biega po swym wielkim czeczeńskim domu, po swej pieknej wsi w dolinie Pankisi, przed meczetem gada z pokornie słuchającymi jej twardymi mężczyznami jak z małymi chłopcami, dba o inne kobiety, organizuje je, motywuje. Jest jedną z prowadzących zikr, suficki rytuał częściowo zapomniany nawet przez mężczyzn, a tu kultywowany przez kobiety. Wschodnie głosy, Wschodnia Europa żeni się tu z Centralną Azją. Pogodzenie, pokój, współistnienie. To pasja Makwały Margoszwili, bo tak naprawdę nazywa się Badi. Założycielka i kierownik folklorystycznego zespołu Daimoakh, prezentującego czeczeńską tradycję, prezes fundacji Marszua Kawkaz, co znaczy Pokój dla Kaukazu. W tym co śpiewają, w tym co robią, w tym kim są, jest ciepło i pokój, miłość dla swoich i dla gości, tu znajdziecie sedno tego czym jest sufizm w praktyce, tu znajdziecie babciną i kaukaską gościnność. Wielki projekt Badi to rozkręcanie agroturystyki, chce przynieść dochód regionowi a zarazem otworzyć relacje między ludźmi stąd i zewnątrz, między ludźmi po prostu, zbudować mosty między kulturami. Tyle tylko że kiedy po tygodniu pobytu usiłujemy za gościnę zapłacić, żaden sposób nie skutkuje. Musimy w końcu ukryć pieniądze pod poduszką, znajdzie je pewnie następnego dnia, podczas codziennej krzątaniny dla lepszego świata. Badi, organiczna kobieta, kobieta stąd, a zarazem ze świata. Szacunek.
***
From the early morning late into the night, Badi is on her feet and she is at work. She is cooking, at 6 AM she wants to feed her guests with three courses and glasses of grape vodka, she runs around her giant Chechen house, and around her beautiful village in Pankisi valley, in front of the mosque she chats with tough men who listen to her humble like little boys, she takes care of other women, organizes them, motivates. She is one of the leaders of zikr, Sufi ritual, partially forgotten and abandoned, even by men, and here carried on by women. Eastern voices, here Eastern Europe marries Central Asia. Acceptance, peace, coexistence. This is passion of Makvala Margoshvili, for this is real name of the one everybody calls Badi. She is a founder and leader of folk band Daimoakh, protecting Chechen tradition, chairwoman of Marshua Kawkaz, which means Peace for Caucasus. In the lyrics of their songs, in what they do, in whom they are, there is warmth and peace, love for own kind and for guest, here you can find the essence of what Sufism is in practice, here you will find archetype of grandmothers and hospitality from Caucasus. The great dream project of Badi is development of agrotourism, she wants to bring some income into poor region, and at the same time open relations between people from here and from outside, simply between people, to build yet another bridge bewteen cultures. The only problem is that when after staying with her for nearly a week, when we try to pay, there is no way she will accept any money. We try different tricks, and fail, finally, we have to place cash under pillow in our bedroom, Badi will probably find it next day after we have left, during her everyday work for better world. Badi, the organic woman, woman from here, and at the same time, from the world. Respect.
Przesłanie Badi, ze strony pankisi.org :
“Serdecznie pozdrawiamy wszystkich znajomych i nieznajomych ludzi, którzy współczują naszemu nieszczęśliwemu losowi.
W tej obecnie ciężkiej sytuacji byliście z nami i wspieracie nas, abyśmy mogli zrealizować nasze idee, które były do tej pory zamknięte w wielkiej skrzyni.
Byliśmy bezradni, nie wiedzieliśmy jak realizować nasze pomysły! Za dzisiejszą radość i nadzieję, jaką nas obdarowaliście – Bóg odwdzięczy Wam dobrem!
Dzięki założeniu bazy turystycznej (otwarciu działalności agroturystycznej) pokonamy naszą biedę i problemy. Uruchomimy małe przedsiębiorstwa, w których zatrudnimy ludzi.
Poprzez kupowanie naszych filmów, tradycyjnych wyrobów ludowych, przyjazd turystów do Pankisi, chcemy przekształcić Pankisi, które mogło zostać obszarem konfliktu, w obszar kurortów turystycznych na skalę światową, które będą miejscem spotkań ludzi miłujących pokój na świecie!
Dzięki dochodom z agroturystyki będziemy mieli możliwość rozwinięcia charytatywnej działalności dla sierot, dzieci bez opieki rodziców i ludzi bez zabezpieczenia socjalnego.
Kiedy już będziemy silni, staniemy na nogi, chcielibyśmy aby nasza jałmużna („zakat”) docierała do potrzebujących, abyśmy sami mogli w innych zagrożonych miejscach odwzajemniać się pomocą w taki sam sposób jak wy. To będzie nasz wkład w osiągnięcie pokoju na świecie!
Kiedy już będziemy mieli środki, zorganizujemy w różnych zakątkach naszej planety „Marsz Pokoju”, na występach festiwalowych będziemy występować z hasłem: „Porzućcie wojnę! Niech zapanuje pokój na świecie!
Dzięki pokazom naszej kistyńskiej kultury i sztuki chcemy pociągnąć za sobą, zainteresować inne narody! To będzie nasz wkład w historię XXI wieku jako wieku pokoju, a nasz ruch stanie się symbolem sukcesu i osiągnięcia bezchmurnego nieba na ziemi.
Pragniemy abyście przyjechali do nas i zobaczyli wszystkie piękne i atrakcyjne miejsca w Pankisi, odpoczęli w bajkowej scenerii i odetchnęli pełnym świeżości powietrzem!
Przez to, że kochamy Polaków, nie zabraknie im rodzinnego ciepła i miłości u nas!
Z najwyższymi wyrazami szacunku
Prezydent Marszua Kawkaz
Makwała Margoszwili”
***
Badi’s message , from the website : pankisi.org :
” We convey our regards to all those of you who sympathise with our unhappy fate, whether we know you or not.
In the present situation you have been with us and supported us, so that we could bring to life our ideas, which up to date have been locked away in a big chest.
We’ve been hopeless, not knowing how to make our ideas come true! God will bless you for the joy and hope we’re enjoying today thanks to you!
Due to the establishment of tourist accommodation facilities (initiating farm tourism activity) we will conquer poverty and difficulties. We will start small businesses which will provide work opportunities.
If you purchase our films and traditional folk-related products or visit Pankisi, we’ll be able to transform the place, susceptible to becoming a conflict zone, into an area rich in global-scale tourist resorts, a meeting place for all peace-loving people!
Thanks to the receipts from farm tourism we’ll have the opportunity of developing charity helping orphans, unattended children and people with no social support.
When we are firmly on our feet, we’d like our alms (“zakat”) to reach the most needy so we can offer the support we have received from you in dangerous places. This will be our contribution to the struggle for world peace!
Once we have obtained necessary resources, in various parts of our planet we’ll organise a “Peace March”, and at festival performances our banners we will be displaying the slogan “Make love not war!” Let there be peace in the world!
By means of our displays of Kist culture and art we want to attract and interest other nations. This will be our contribution to the history of the 21st century – the century of peace – and our movement will become a symbol of success as well as the efforts to have a cloudless sky over our heads.
We’d like you to visit us and see all the beautiful and attractive places in Pankisi, and rest in the picturesque scenery, enjoying our uniquely fresh air!
Kind regards
President of Marshua Kawkaz
Makvala Margochvili ”
