Very short post, as short was our experience. We drank with Matilda once, us, a tiny group of four gringos on her kitchen floor, and her with family, daughter and husband. The signs of annual flooding were visible on kitchen walls, around one metre from the ground. It comes soon, in a month or two from now, and table, beds, fridge, all need to be taken away, family moving too, such is life in the river slum of Belen, Iquitos.

…

 
Bardzo krótka notka, tak jak krótkie było nasze jednorazowe doświadczenie z Matyldą. Piliśmy z nią w jej kuchni, my, mała grupka czterech gringo i ona wraz z rodziną, mężem i dorosłą córką. Ślady po corocznej powodzi w deszczowej porze widoczne były na ścianach, mniej więcej metr ponad podłogą. W tym roku już niewiele brakuje, kiedy nadejdą deszcze – lodówka, stół, łóżka, wszystko trzeba będzie wynieść, cała rodzina przeniesie się wyżej, taka jest kolej rzeczy co roku w slumsie w Belen, Iquitos, mieście na błotach u zbiegu rzek.

Her medicine was not so good, she admits. In the middle on the night I left to get my own from our temporary home, a few streets away. But her singing, when it finally kicked off, great stuff, very feminine, melodious, harmonious, bringing peace and healing, what we needed after roughness of the jungle base and some spiritually sick people that affected us in last weeks. My partner was delighted, saying Matilda was best so far on this journey, so I guess she can be especially recommended for women, looking for care and softness. Her husband sang as well, adding male strength to the mix. They gave us good limpieza, my infected wound started to finally heal after this night.

In the morning Matilda brought handicrafts, beautiful handmade textiles painted with her visions. I thought they are, as it is usually, for sale, but they were generous gifts, from someone who hardly possess anything. Well, I mean this “anything” in material terms. Matilda has sweet family, curandero skills, empathy and generosity. I guess this is good foundation, on which can also grow decent living, which you can support with your visit, experiencing something genuine, experiencing the way locals work with the medicine, if you can only give up your comfort attachments.

…

Jej medycyna nie była nadzwyczajna, bardzo rozwodniona, sama to przyznała. W środku nocy i ceremonii opuściłem grupę by przynieść swoją z naszego tymczasowego domu parę ulic dalej. Ale śpiew Matyldy, kiedy w końcu się rozkręciła, wielka sprawa, bardzo kobiecy, melodyjny, harmonijny, niosący pokój i uzdrowienie, to czego potrzebowaliśmy po brutalności dżunglowego obozu i duchowym zanieczyszczeniu, jakie pewien chory człowiek na nas ściągnął. Moja partnerka była przeszczęśliwa, twierdziła, że Matylda to numer jeden tej podróży, jak dotąd, więc myślę że można szczególnie polecić ją kobietom, poszukującym miękkości i opieki. Mąż Matyldy również śpiewał, dodając męską siłę do tej mieszanki. Oboje oczyścili nas porządnie, moja zainfekowana rana zaczęła się po tej nocy w końcu goić.

Rano, kiedy się obudziliśmy, Matylda przyniosła swoje rękodzieło, piękne, ręcznie wyszywane tkaniny, także malowane, wszystko z jej własnych wizji. Myślałem że są , jak to zwykle bywa u Shipibo, na sprzedaż, ale okazały się podarunkami, hojny gest kogoś kto mało co posiada. Mam na myśli “mało” w materialnym sensie bo Matylda ma słodką rodzinę, umiejętności uzdrowiciela, empatię i szczodrość. Myślę, że to solidna podstawa, na jakiej może wyrastać dostatnie życie, które możecie i wy wesprzeć swoją wizytą, doświadczając czegoś autentycznego, doświadczając tego jak pracują z medycyną tutejsi mieszkańcy, jeżeli tylko jesteście gotowi zrezygnować z turystycznego komfortu.

Matilda occasionally works with medicine centres around Iquitos or Cuzco, so is not always available, but you can always try to reach her on her mobile number : 942 923 797. Of course she speaks only Shipibo and simple Spanish. Worth trying.

…

Matylda co jakiś czas wynajmowana jest przez centra w okolicach Iquitos czy Cuzco, więc nie zawsze jest dostępna w swoim domu, pochodzi zresztą z małej wioski koło Contamany i czasem mieszka tam. Zawsze jednak warto próbować łapać ją na jej komórce – 942 923 797. Powodzenia !

Some time passed since the words above were written and photos taken, and in the meantime I had opportunity to witness and assist Matilda and her partner Pancho at work, as well as travel with them into their homelands, so some update is posted here to show a wider context of who they are.

…

Minęło sporo czasu od czasu napisania powyższych słów i zrobienia zdjęć, w międzyczasie miałem okazję byś świadkiem i asystować Matyldzie i jej partnerowi pancho w pracy, jak i w podróży w ich rodzinne strony, więc wypada zamieścić tu małą aktualizację, by pokazać szerszy kontekst tego kim są.

For sure one thing stays certain , these are humble, simple people with low egos, if I may use that abused word, that many speak of and all possess, but what I love about this couple is that they speak so little about others, especially in criticizing way. So many shamans I encountered are fond of boasting their power and gossiping about others, of course usually scaring their guests, that anywhere else they go, they are in danger of falling prey of evil brujos, incompetent fake shamans etc, and only here, true and real master will guide and protect them. This claim is not unlike one that can be heard from many religious gurus of the world and perhaps it is ironic for some of those escaping influence of guardians of only truth wearing funny hats,  to fall into being disciple of one adorned with feathers. So none of that from Matilda and Pancho. Do you know many spiritual leaders who come to perform a ceremony in the evening, and while there is still some time left, they will go down on their knees with machete to clean the host’s place from weeds? And when the evening comes, true beauty is revealed.

…

Jedna rzecz pozostaje pewna, to są cisi i skromni prości ludzie z małym ego, jeżeli mogę użyć tego nadużywanego słowa, ego o którym wielu gada i każdy posiada, ale to co kocham w tej parze to fakt, iż tak mało plotkują o innych, zwłaszcza w krytyczny sposób. Tak wielu szamanów z jakimi się zetknąłem uwielbia chwalić się swoją mocą i obgadywać innych, oczywiście zwykle strasząc swych gości, że gdziekolwiek indziej się udadzą, są w niebezpieczeństwie wpadnięcia w sidła złych czarowników, niekompetentnych fałszywych szamanów itd, i oczywiście tylko tutaj, prawdziwy i jedyny mistrz ich poprowadzi i ochroni. To twierdzenia nie tak odmienne od tych którymi handlują wszelacy religijni guru, i być może jest coś ironicznego w uciekaniu od wpływów posiadaczy jedynej prawdy w śmiesznych czapeczkach by stać się wyznawcą innych w pióropuszu. Nic z tego nie usłyszycie raczej od Matyldy i Pancho. Znacie wielu nauczycieli duchowych, którzy przybywają aby przeprowadzić wieczorną ceremonię, a ponieważ zostało jeszcze trochę czasu, lądują na kolanach z maczetą by nieco oczyścić z chwastów podwórko gospodarza? A kiedy nadejdzie już wieczór, prawdziwe piękno zostanie ujawnione.

What happens in the ceremony is usually out of reach of camera, and in my opinion, it is better to avoid words too. I say that despite having used quite a lot of them in the past, and I tend to less and less. Better come and see. But the healer’s work is not finished by the time last icaros are sung. Especially in case of physical issues, as well as some hard traumas both Matilda and Pancho can offer extra work in the morning, depending on case and location of the problem, it can be Shipibo style massage, work with tobacco, or special technique that not many curanderos of Amazon can still perform – called chupar, sucking out the illness. Matilda has a lot of experience working with women, and is usually really appreciated by female guests, and Pancho works individually with female patients only in presence of his partner, to avoid any misunderstandings and accusations that are increasingly common in the Amazon recently.

…

To, co zdarza się w ceremonii jest zwykle poza zasięgiem aparatu, a także, w mej opinii, lepiej unikać i słów. Mówię to, pomimo iż w przeszłości użyłem ich sporo, ale staram się coraz mniej. Lepiej sprawdźcie sami. Ale praca uzdrowiciela nie jest zakończona, kiedy przebrzmi ostatnie icaro. Zwłaszcza w przypadku fizycznych dolegliwości, jak i niektórych ciężkich traum i blokad, zarówno Matylda jak i Pancho mogą służyć dodatkowymi zabiegami w ciągu dnia, zależnie od problemu i jego lokalizacji, może to być tradycyjny masaż Shipibo, praca z tytoniem albo specjalna technika, jaką niewielu uzdrowicieli w Amazonii ma opanowaną – zwana chupar , wysysanie choroby. Matylda ma duże doświadczenie w pracy z kobietami i zwykle jest bardzo ceniona przez szukające pomocy dziewczyny, a Pancho pracuje indywidualnie z pacjentkami tylko w obecności swojej partnerki, by uniknąć nieporozumień i oskarżeń jakie są ostatnio w Amazonii coraz częstsze.

…

If you want to meet a sweet girl, that perhaps grew in years and experience, but no so much in character, that is the right address.

…

Jeżeli chcecie spotkać się ze słodką dziewczynką, która być może nabrała lat i doświadczenia ale nie zmieniła zbytnio swojego charakteru, wybór jest prosty.

We went there and back, we went in and out. I was privileged to help, to enable, to witness. Release, letting go, understanding, spark in the eyes. Gifts of the jungle medicine for new people on the path. I guess this will not be the last of the trips into the world of ayahuasca shamanism.
 

…
 

Tam i z powrotem, w głąb i na zewnątrz. Miałem przywilej pomóc, wprowadzić, być świadkiem. Odpuszczenie, zrozumienie, ten błysk w oczach “po”. Dary dżunglowej medycyny dla nowych ludzi na ścieżce. Mam wrażenie że to nie będzie ostatnia taka wyprawa jaką prowadzę w świat ayahuaskowego szamanizmu.

…

…

 
…

…
 

…

…

…

[ Peru, February-March 2015 /// Peru, luty - marzec 2015 ]

Out of many entries in this guide, this is one of the easier to organize, quite expensive, but I think worth trying. Especially for those travelers without Spanish skills, and the younger lot. There are many lodges with English speaking interpreters but they tend to charge even more and are often frequented by older , well-off patients, which may give them more solemn, temple or spa – like vibe. This one is definitely youthful, one of the reasons being bulk of guests are recruited via youth hostel.

That hostel is called La Casa Chacruna, and is very centrally located in Iquitos, just off the Plaza las Armas. The place is very much about ayahuasca, starting with the name, down to details such as decorations in the lobby, advertising board full of contacts with shamans, lodges and retreats, and the main topics of conversation among the guests. It is run by a young English expat Freddie Findlay, aided by his charming Peruvian partner. Freddie is the person to contact if you want to drink with Roman and speak no Spanish, he gets groups together and on some evenings they gather in the hostel and then travel just outside of Iquitos, where Roman runs his ceremonies.

…

Z wielu ayahuasquero jakich można znaleźć w tym przewodniku, ten jest jednym z łatwiejszych do odwiedzenia, dość drogim, ale myślę iż wartym spróbowania. Zwłaszcza dla tych podróżników bez znajomości hiszpańskiego i młodszej ekipy. Jest wiele ośrodków z anglojęzycznymi przewodnikami, ale zwykle kasują jeszcze więcej, i często odwiedzane są przez starszą, zamożniejszą klientelę, co nadaje im bardziej poważny charakter, coś pomiędzy świątynią a spa. Tutaj jest dużo bardziej młodzieżowo, jednym z powodów zapewne jest to że większość gości trafia do Romana poprzez hostel.

Nazywa się on La Casa Chacruna, i jest cetralnie położony w sercu Iquitos, tuż obok Plaza Las Armas. Od razu widać związki z ayahuaską – od nazwy miejsca począwszy, po takie szczegóły jak dekoracje w lobby, tablicę ogłoszeń pełną namiarów na szamanów, lodge, terapie. La Casa Chacruna jest prowadzona przez młodego Anglika – to Freddie Findlay, wspierany przez swoją uroczą partnerkę. To z Freddie właśnie należy się kontaktować jeżeli chcecie odwiedzić Romana, i nie mówicie po hiszpańsku, Freddie zbiera grupy do kupy i w niektóre wieczory ruszają razem z hostelu na wypad pod Iquitos, gdzie Roman prowadzi swoje ceremonie.

Freddie is one of Roman’s foreign assistants and apprentices. This is useful too, creating bridge between indigenous healer and guests from foreign lands. I know very well the role of a guide, who co-creates the experience of visitor, is able to interpret some of what is happening, using psychological language and referring to cultural symbols inaccessible to the local ayahuasquero. Besides, Roman’s crew actively participates in running the ceremonies, they add their own icaros so the nights there are pretty busy, even when Roman rests, there is something going on. Another of the guys present when I was there was Daniel, American writer and guide, correspondent of “Reset.me”, and Rupert from England, friendly and hyperactive ex-fighter and sports therapist.

…

Freddie jest jednym z kilku zagranicznych asystentów i uczniów Romana. Są oni bardzo użyteczni, tworząc most między rdzennym uzdrawiaczem i gośćmi z zamorskich krain. Bardzo dobrze znam rolę przewodnika, który współtworzy doświadczenie gościa, jest w stanie zinterpretować to co się dzieje, używając zrozumiałego psychologicznego języka i odnosząc sie do kulturowych symboli niedostępnych tradycji z jakiej wywodzi się lokalny ayahuasquero. Poza tym, ekipa Roma aktywnie uczestniczy – współprowadzi ceremonie, wnosząc swoją energię, swoje icaros, więc noce są bardzo żywe, nawet gdy Roman odpoczywa, zawsze coś się dzieje. Jednym z tych czeladników obecnych w tej sesji był Daniel, amerykański pisarz i przewodnik, korespondent “Reality Sandwich”, kolejnym Rupert z Anglii, sympatyczny i hyperaktywny były bokser i sportowy terapeuta, wreszcie poniżej dymiący sam Freddie.

These were my last days in Iquitos and was trying to squeeze as much as possible out of them. So I had ceremony almost every night, and on that particular day, in the morning, I had my first serious frog poison dose rubbed into three dots. As I later learned, this can be a powerful booster for ayahuasca effect.

It took us perhaps 45 minutes to get from Casa Chacruna to Roman’s land, first by moto-taxis and then crossing the river that separated quiet suburb from jungle where his household stands. With me there was a mix of experienced drinkers and some newcomers, most from English speaking lands, including, as it turned out later, one nervous American Polish girl.

Neither place nor shaman was impressive at first sight, I find it amusing that even after all this time I am still misled by appearances. Roman looks like a well fed shopkeeper and doesn’t use those shamanic gadgets to get the looks some tourists expect. He is very down to earth, and I quickly got to enjoy this. His presence is very grounding, the way he speaks and sings, I think this base creating ability is one of the most important qualities of ayahuasquero.

…

To były moje ostatnie dni w Iquitos i starałem się wycisnąć z nich jak najwięcej. Brałem udział w jakiejś ceremonii prawie codziennie, a tegoż dnia rano, dostałem swoją pierwszą poważną dawkę kambo, żabiej trucizny wtartej w trzy punkty – blizny na ramieniu. Jak się później dowiedziałem, może być to potężne wzmocnienie efektu pitej tego samego dnia ayahuaski.

Zajęło nam około 45 minut aby dotrzeć z La Casa Chacruna na teren Romana, najpierw moto-rykszami a potem czółnem przez rzekę rozdzielającej ciche przedmieścia od dżungli na terenie której znajduje się domostwo. Razem ze mną przyjechała mieszanka doświadczonych psychonautów i nowicjuszy, większość z anglojęzycznych krajów, w tym jak się później okazało, nieśmiała i lekko nerwowa Polka z USA.

Ani miejsce ani szaman nie robili wrażenia na pierwszy rzut oka. To zabawne, że po tym całym czasie tam wciąż zdarza mi się bycie zwiedzionym pozorami. Roman wygląda jak korpulentny sklepikarz, i nie dekoruje się żadnym z tych szamańskich gadżetów jakich niektórzy turyści oczekują. Jest bardzo normalnym kolesiem, i szybko zacząłem to doceniać. Jego sposób bycia jest bardzo uziemiający, sposób w jaki mówi i śpiewa, myślę, że takie stablizujące, pewne siebie ale nie zadufane bycie szamana jest tym czego najbardziej od niego oczekuję.

With no neighbours around we started pretty early. Not so bad in taste brew was served, all the lights went off, I took my last clicks. That is the way I like it, no temptation for photos, and no flickering candles to distract from visions.

…

Nie było sąsiadów, więc mogliśmy zacząć dość wcześnie. Całkiem dobry w smaku wywar został zaserwowany, wszystkie swiatła wygaszone, zrobiłem ostatnie zdjęcia. Tak lubię, bez pokusy fotografowania, bez świec rozpraszających swym migotaniem, czarna ciemność.

I was able to hold my ground, but when the wave of mareacion came, things got pretty shaky. I remember I had to work with my breath, with the rattle to smooth the onset of medicine, and I quickly thought about morning kambo, with a tint of usual fear – am I not overdoing things, isn’t that a bit much? But I quickly got to enjoy the ride. This was a special night, full of good and benefit. Hard work pays off, I was feeling, and I was traveling in the joy of completion. I guess Roman sensed this, for when it my turn to approach him, after a short conversation he decided to sing icaro of coronación for me, crowning meaning a mark of completion of certain level, progress and a confirmation of stability. This was the way I understood this, because this was the way I felt. That coherence was the reason I was able to accept this, otherwise I tend to be staying away from all those hierarchies, status points, titles, all those things dangerous because of the way they can inflate already large egos.

That night, that moment I felt I deserved it.  I knew more and more of how little I understood the Great Mystery, but the best was that insatiable greed of knowing was going away, that I was content with knowing nothing, I was content in the bliss of ordinary, regular breath, working bowels, the song of jew’s harp on my lips, company of good men and women, breeze of the night and clearly visible stars, in the empathy and co-creating, in health. I was content in being there, and in the awareness of leaving soon. I knew I deserved that symbolic crown for the precise reason of not needing it.

…

Byłem w stanie utrzymać stabilność, ale kiedy pierwsza fala nadeszła, sprawy stały się bardzo chybotliwe. Pamiętam iż musiałem pracować oddechem jak i grzechotką aby złagodzić natarcie medycyny, i szybko przypomniałem sobie poranne kambo, z lekkim odcieniem strachu – typowego pytania – czy nie przeginam? Szybko jednak zacząłem cieszyć się przejażdżką. To była szczególna noc, pełna dobra i darów. Ciężka praca popłaca, tak czułem, i podróżowałem w radości spełnienia. Myślę, że Roman to wyczuł, bo kiedy nadeszła moja kolej by do niego podejść, po krótkiej pogawędce i wybadaniu mego stanu zdecydował się zaśpiewać dla mnie icaro koronacji, coronación oznaczające zwieńczenie pewnego etapu, postępów, spełnienia, potwierdzenie stabilności. Tak to rozumiałem, ponieważ tak właśnie się wtedy czułem. Ta spójność była powodem dla którego mogłem to zaakceptować bez zażenowania, zwykle raczej unikam wszelakich hierarchii, awansów, punktów, tytułów, tych wszystkich rzeczy niebezpiecznych dlatego, że pompują nieraz już mocno napompowane ego.

Tej nocy, w tej chwili, czułem, że na to zasługuję. Wiedziałem coraz więcej o tym jak mało rozumiem z Wielkiej Tajemnicy, ale najlepsze było to, że nienasycony głód wiedzy zanikał, że byłem zaspokojony w tej niewiedzy, byłem zadowolony w rozkoszy zwyczajności, regularnym oddechu, działających trzewiach, pieśni drumli na moich ustach, towarzystwie dobrych ludzi, w nocnym wietrze i pod tak licznymi wtedy gwiazdami, w empatii, współtworzeniu, w zdrowiu. Byłem zadowolony będąc tam, i zadowolony w świadomości bliskiego wyjazdu. Wiedziałem, że zasługuję na tą symboliczną koronę dokładnie z powodu tego, że jej nie potrzebowałem.

This individual approach Roman has is disappearing in ever growing ayahuasca business around Iquitos, but it used to be and is in opinion essential part of the practice. After all we do not come to curandero just to jam together and listen his singing while we stay under influence, but we come as individuals with specific issues to solve, and we need to be treated so. There are songs designed and/or improvised for each person, each case, sung directly to them, this is what traditional practitioners do, not just singing for all and limiting personal treatment to blowing smoke at each participants. One of the few places I could experience that was at Laura and Ines, Shipibo ceremony at Arco Iris place, and here, so even if you are charged 200 soles per night, it is worth it. There is a lot of work done in this place and you will get your money’s worth before the morning comes, and afterwards, integrating the night into your life.

…

To indywidualne podejście Romana do jego pacjentów jest czymś zanikającym w coraz większym ayahuaskowym biznesie wokół Iquitos, ale zwykło być i moim zdaniem jest niezbędną częścią praktyki. W końcu nie przychodzimy do curandero tylko po to aby sobie podżemować i posłuchać jego pieśni podczas gdy jesteśmy pod wpływem, ale przychodzimy jako jednostki z konkretnymi problemami do rozwiązania, i powinniśmy być tak traktowani. Są pieśni zaprojektowane i improwizowane dla każdej osoby, każdego przypadku, śpiewane wprost do nich, tak robią tradycyjni uzdrawiacze, a nie jedynie śpiewają dla wszystkich ograniczając indywidualne traktowanie do dmuchniecia parę razy dymem w czubek głowy uczestnika ceremonii. Jednym z niewielu miejsc gdzie można tego doświadczyć, poza sesją w Arco Iris z szamankami Shipibo jest właśnie dom Romana, i nawet jeżeli kosztuje to 200 soli od osoby za noc, to warto. Dużo w takiej nocy jest tu wykonanej pracy, i otrzymacie wartość swoich pieniędzy zanim nadejdzie rano, jak i potem, integrując te wydarzenia w swoje życie.

To contact Roman directly, Spanish speakers could call him at mobile : 965335476 or fixed : (065) 26 7805. You can also let Freddie know you want to come by Internet, you will find him there on Facebook ( https://www.facebook.com/ffindlay ) or through La Casa Chacruna (  https://www.facebook.com/lacasachacruna ). Last but not least, just drop by there when you are in Iquitos and have a chat when is the next time they do a ceremony. The address – Calle Napo 312, just off Plaza Las Armas, +51 949 003 476.

…

Aby skontaktować się bezpośrednio z Romanem, mówiący po hiszpańsku mogą dzwonić na komórkę : 965335476  lub domowy : (065) 26 7805. Można też zawiadomić Freddiego przez internet, znajdziecie go na Facebooku : ( https://www.facebook.com/ffindlay ) lub poprzez hostel La Casa Chacruna (  https://www.facebook.com/lacasachacruna ). Oczywiście pozostaje także tradycyjna metoda, odwiedziny w Iquitos, i pogawędka – adres hostelu to Calle Napo 312, tuż obok Plaza Las Armas, +51 949 003 476.

For the English speakers, to introduce Jenny I will best direct them to this, well, incredible story on her page : http://www.junglejeannie.com/my-story/

Jenny herself does not consider herself shaman, but admits possessing natural healing abilities. She works with indigenous ayahuasqueros, especially Gonzalo Vega Torres from nearby Bora tribal community.

…

Historia Jenny prowadzącej swój leczniczy ośrodek niedaleko Padrecocha jest dość długa , w całości znaleźć ją można po angielsku na tej stronie : http://www.junglejeannie.com/my-story/, natomiast rozumiejący jedynie polski muszą się zadowolić się tym surowym streszczeniem :

Ta Australijka w w wieku 8 lat zacząła mieć sny, w których występował mężczyzna jakiego dużo później rozpoznała jako amazońskiego szamana. Już w pierwszym śnie pokazał jej wizje jeziora pełnego krokodyli i uczył by się ich nie bała. W wieku 11 lat Jeannie przeżyła uderzenie pioruna w swoim pokoju, odrzucona od okna, nieprzytomna, przeżyła. Rok później rozpoczął się rozwój śmiertelnej formy raka, najpierw u jednej z przyjaciółek jej rodziny, a zaraz po jego zniknięciu u tejże, rozwinął się u Jeannie. Lata później, rozumiejąc więcej o sobie samej, Jeannie interpretowała to jako początek objawiania się jej zdolności leczenia – tyle tylko że na tym etapie była w stanie nieświadomie przejąć chorobę ale nie potrafiła się jej pozbyć.

Nie pomogła chemoterapia której udało się usunąć włosy, paznokcie, zęby, tylko nie raka. Diagnoza była nieubłagana, nawet amputacja ręki nie powstrzyma raka rozwijającego się w stronę serca i śmierci.

Ojciec dziewczynki postanowił podarować jej jeszcze pare miłych chwil i spytał się gdzie chciałaby pojechać. Myśląc o krokodylach których nigdy nie widziała na żywo, wybrała park narodowy w północnej Australii. To tam zdarzyła się jej największa transformacja.

W nocy, kiedy jej ojciec spał w namiocie Jeannie poszła w głąb lasu, gdzie trafiła na jezioro pełne świecących oczu. Wiedziała czym są a jednak zrobiła coś co większość ludzi uznałoby za szaleństwo, poszła pływać z krokodylami. Ileś z nich minęło dziewczynkę, aż któryś chwycił ją za lewe ramie i wciągnął pod wodę, klasyczna technika jaką stosują ze swymi ofiarami. Kiedy tonęła, pojawił się znów mężczyzna z jej snów i powiedział ponownie by się nie bała, wszystko będzie w porządku.

Odzyskała przytomność w szpitalu cztery dni później, bez lewej ręki. Nie pamiętała niczego poza Indianinem, który uratował ją i przyniósł do obozu, jak twierdziła tej nocy, kiedy wyszła spomiędzy drzew z krwawiącym kikutem, zanim straciła przytomność.

Trzy testy medyczne potwierdziły, że jej rak zniknął bez śladu. Do dziś Jeannie nie wie kim był rdzenny szaman, czemu się z nią skontaktował. Pojawił się jeszcze trzykrotnie po tym wydarzeniu, ale wiele z tego jak wyglądał stało się jasne dopiero kiedy Jeannie trafiła do Amazonii.

Mieszka teraz na terenie społeczności Bora, jedyna obca jakiej na to pozwolono, po tym jak uleczyła wielu z jej członków podczas epidemii dengi, sama przejmując przy tym chorobę. Nie rozumie nadal do końca przyczyn tego co jej sie przytrafiło, ani tego jak kontrolować swoje medyczne talenty, ale jej doświadczenie pozwala jej na empatię wobec chorych i cierpiących, którzy trafiają do ośrodka jaki wspólnymi siłami z Bora zbudowała.

Jenny nie uważa się za szamankę i nie prowadzi sama ayahuaskowych sesji, pomagają jej rdzenni szamani, przede wszystkim Gonzalo Vega Torres z niedalekiej wioski plemienia Bora.

Ośrodek Jeannie znajduje się jakieś 15 minut moto-rykszą od przystani w Padrecocha ( dokąd dotrzecie łodzią collectivo z Puerto Nanay w Iquitos ), tuż za wioską San Andres, w bardzo spokojnej okolicy, otoczony z trzech stron gęstym lasem, z czwartej rzeką. Jego największą atrakcją chyba są pokoje w wieży przez które przechodzi żywy pień jednego z najważniejszych medycznych drzew, lupuny, rozpościerając się nad ostatnim poziomem, idealnym do relaksu w dzień po ceremonii. Ten pień to także symbol tego co Jeannie podkreśla – to nie jest centrum stricte ayahuaskowe, wprawdzie ceremonie odbywają się tutaj dla gości regularnie, w specjalnie poświęconej temu maloce, ale nacisk jest na leczenie, przede wszystkim przy uzyciu bogatego asortymentu amazońskich roślin.

…

Jeannie’s centre is located around 15 minutes by moto-taxi from the harbour in Padrecocha ( where you can reach by collectivo boat from Puerto Nanay in Iquitos ), right after San Andres village, in very calm area, surrounded from three sides by thick forest and from the fourth by river. Its highlight are in my opinions rooms in the tower, build around live lupuna tree, one of the most powerful medicinal trees in the Amazon. It is also a symbol for Jeannie’s attitude, she often stresses this is not only ayahuasca place, but a healing center. The ceremonies are hold frequently for the guests in a maloca dedicated to it, but the stress is put on comprehensive healing programmes aimed at real medical problems, and built around a whole assortment of medical plants.

Dużym atutem tego miejsca jest to, że z powodu wylewającej w czasie deszczów rzeki jest zbudowane na bardzo wysokich palach, i maloka sprawia wrażenie gniazda umieszczonego niemal w koronach drzew. Noc potrafi być tu nieco chłodna, ale za to super rześka, czuć lekki przewiew, czuć żywioł wiatru, dominuje ptasi klimat.

Ponieważ nie ma sąsiadów, ceremonie mogą zaczynać się wcześnie, niedługo po zapadnięciu zmroku.

…

Another highlight of this place is the maloca built on stilts, quite high due to the regular flooding of the river. This accounts for a bit chilly nights, but very fresh vibe, another world above the humid jungle floor which is not to everyone’s liking, the world of breeze, in the element of wind, kingdom of birds.

As there are no noisy neighbours around, ceremonies can start quite early, soon after the nightfall.

Gonzalo jest cichym, uprzejmym Indianinem.  Szybko udało nam nawiązać się dobre porozumienie. Nie zgrywa ważniaka, nie dominuje. Nieśmiały uśmiech, świadome ruchy, świadomość swojego głosu.  Jest jedynym z Bora pracujących z ayahuaską, to nie jest ich tradycyjna medycyna i Gonzalo uczył się od Shipibo. Dzięki temu w swych icaros miesza Bora, hiszpański i Shipibo. Śpiewa bardzo fajnie, lekko.

…

Gonzalo is a quiet, humble and gentle Bora Indian. We had quickly reached good connection. He doesn’t play big man, is not intimidating at all. Shy smile, conscious movements, awareness of his voice. He is the only Bora working with ayahuasca, this is not their medicine, and Gonzalo studied with Shipibo. Because of that his icaros are a mix of Bora, Spanish and Shipibo language. He sings very cool and light.

Tej nocy jednym z uczestników był młody chłopak z Kanady, bohater filmu dokumentalnego jaki jego kolega Colin kręci, tematem jest oczywiście ayahuaska. Dokumentowanie udało się ograniczyć do poczatkowej fazy ceremonii, przygotowań, bo kamera chciwa jest światła, a to z kolei bardzo przeszkadza w sesji.  Jenny wykonała wstepną energetyczną pracę z młodziutkim pacjentem, Gonzalo zrobił swoje, bohater wygłosił w stronę obiektywu parę zdań o transformującym doświadczeniu jakie zaraz przejdzie, aż wreszcie mogliśmy wygasić światła i odpłynąć każdy w swoja stronę, a jednak połączeni i świadomi częściowo procesów swoich towarzyszy…

…

This night one of the participants was a young lad from Canada, a character in a documentary movie shot by his mate Colin, subject of interest being of course ayahuasca. Their documenting was fortunately limited to the initial phase of ceremony, because movie camera is greedy for light, and the artificial light is a major obstacle in the sessions with this plant. Jenny did her energy work with young patient, Gonzalo did his part, our hero made his speech to the camera about transformative experience he was about to undergo, and so we could finally turn off the lights and float, each in his own direction, though bound together and partially conscious of the others’ processes.

And in the morning was the morning, all awoke fine and well. I will spare you this time my exhibitionism and philosophies. All I can say this reasonably priced place is another one that I can recommend, especially for longer stays for those trying to get rid of serious medical problem, and wishing to stay not too far from Iquitos.

…

A rano było rano i wszyscy byli cali i zdrowi. Oszczędzę tym razem swojego ekshibicjonizmu i filozofowania. Mogę jedynie polecić to rozsądnie prowadzone i niedrogie miejsce, zwłaszcza na dłuższe pobyty lecznicze, tym , którzy nie chcą zbyt się od Iquitos oddalać.

In words of Jeannie herself :

Trafiłem w to miejsce w dośc nietypowy sposób, chociaż na tym etapie mojej pracy z ayahuaską takie sformułowanie jest już chyba bardziej retorycznym chwytem.

Płynąłem łodzią z Puerto Nanay do Padrecocha, bo tego dnia, jak byłem przekonany i poinformowany, miało być picie u Jungle Jenny. Więcej o tej Australijce później, bo jak się okazało picie przełożono na później. Tymczasem w łodzi nawiązałem konwersację z dwoma sympatycznymi paniami siedzącymi obok, paniami, które podejrzewałbym o wszystko tylko nie psychodeliczne zainteresowania, więc tłumaczyłem im powód swojej podróży w sposób łopatologiczny raczej. One, słysząc o projekcie mojego przewodnika poleciły mi Javiera, innego, rzekomo niezłego szamana jaki też działa na półwyspie, i u niego pije się właśnie dzisiaj. Ponieważ byłem już umówiony z Jenny, zanotowałem namiary, na tak zwane “potem”.

Tymczasem los pokierował sprawą tak, iż akcja u Jenny została odwołana i chwilę później siedziałem w rikszy gnającej przez ciemny las, licząc że załapię się na wieczorek u Javiera. Jakie było moje tam zdziwienie .. i kogo ja widzę. Czasem kobiet trzeba słuchać uważniej ( albo to one muszą się wyraźniej wypowiadać ).

…

I ended up in this place in quite unusual way, although perhaps at this stage of my work with medicine I should be conscious that such introduction is just storytelling trick, what is usual and unsual after all.

I was on a boat from Puerto Nanay to Padrecocha, because that day, as I was convinced and informed, there was going to be drinking session at Jungle Jenny. There will more here about that Australian later, because later it was when they told me we are going to drink. Meanwhile in the boat I struck conversation with two friendly ladies sitting nearby, ladies who I would judge anything but psychonauts, so I explained to them reason of my voyage in very simple terms. They, after having heard about my ayahuasca shamans guide, recommended to me another, as people say, decent ayahuasquero, by the name of Javier. He also operates near to Padrecocha and his drinking day is also today. However, as I already had appointment with Jenny and her Bora shaman, I just wrote down the name, for “later”.

Apparently the fate chose otherwise, Jenny’s session had been cancelled and short time after I was in a moto-rickshaw speeding across dark forest and hoping I can still make it to the evening ceremony at Javier’s. How surprised I was – who do I see – when I got there. Perhaps women should be listened to more carefully ( or perhaps they should speak clearer ).

Moje towarzyszki z łodzi były gotowe do picia, jak się okazało nie po raz pierwszy, a ja zapoznałem się z ekipą.

…

My boat companions were ready for drinking, as it turned out, not their first time, and I was introduced to the crew.

Dużym atutem Spiritual Dimensions, bo tak nazywa się ośrodek prowadzony przez Javiera Arevalo, jest to, że nie działa on sam. Poza asystentem na ceremoniach ( chociaż nie wiem czy zawsze i na wszystkich ) są obecne też szamanki Shipibo, Celia i Angela. Jedna rzecz, to moje i nie tylko moje zakochanie w icaros tego plemienia, inna, że kobieca energia jest w tym szamańskim światku rzadkością i cennym dobrem, wnosi inną jakość do sesji, dodatkowo poczucie bezpieczeństwa dla niepozbawionych nieraz traum związanych z seksualnością pacjentek szukających zaufanego i zaufania nie nadużywającego szamana.

W moim wypadku oczywiście decydowała radość z icaros ale także i ogólna sympatia jaką do Shipibo mam. Szybko ustaliliśmy wspólnych znajomych z Pucalpy, szybko posypały się żarty. Ta wesołość łatwo pojawiająca się zarówno u Javiera jak i zwykle bardziej wycofanych rdzennych jego towarzyszek była dla mnie dobrą wizytówką tego miejsca

Zaczęliśmy niedługo potem.

…

Big advantage of “Spiritual Dimensions”, for that is the name of Javier’s Arevalo center, is the fact that the guy is not working on his own. Besides his assistant, at the ceremonies ( although I am not sure if always ) he is accompanied by Shipibo curanderas, Celia and Angela. One thing is my adoration for icaros of this tribe, another is that female energy is in this shamanic world rare and precious good, it brings another quality to the session and the feeling of safety for female patients often traumatized by sexual issues, seeking a trustworthy healer.

In my case of course it was the joy to hear icaros that dominated, but also general sympathy I have for Shipibo. We quickly established common acquaintances from Pucalpa, some jokes followed. This joyfulness easily appearing in Javier and his usually more reserved indigenous companions was for me a good omen.

We started soon afterwards.

Because there were three of them, leading this ceremony, they could work almost non stop, there was one icaro after another, be it Quechua or Spanish from Javier, or enchanting melodies from the ladies. Sometimes I actually wished for a break and some silence, but most of time I really enjoyed the vibe. There was 6 “patients”, including me, so such numbers guaranteed that everyone got served well – especially the girl on my right who seemed to have difficult time. I did not need special care. That night I had no deep visions, but felt very uplifted, with lots of energy. I couldn’t stay still on my mattress. Half of the session I spent dancing to the icaros, enjoying my shaky, dizzy steps, moving back and forward to the rhythm, almost falling down once in a while, but all in tune with the mad dance routine, barefoot, super-sensible, transforming words and melodies into movement and space navigation in the moonlit maloca.

There is a stress on participation in Spiritual Dimensions, for people who stay on longer retreats, there are workshops designed in order to get to them to co-create experience rather that just be passive receiver. This is in addition to all the usual plant baths and dietas. I feel this bonus is very important, it makes people take charge of their destiny and course of their feeling and not just relay on healer, or worse, guru, as some see the shamans they work with.

So I find it amusing that after my energetic night, the next day, the icaro I was given to learn with the rest of the group, was called “danza guerrera”.

…

Ponieważ była ich trójka prowadzących, mogli pracować niemal bez przerwy, jedno icaro za drugim, czy to Quechua lub po hiszpańsku od Javiera czy też zaczarowane melodie od pań Shipibo. Czasem nawet miałem nadzieję na przerwę i chwilę ciszy, ale większość nocy wibracja była wspaniała. Było sześciu “pacjentów”, mnie wliczając, taka proporcja gwarantowała, że każdy zostanie dobrze obsłużony, zwłaszcza dziewczyna leżąca po mojej prawej, która przechodziła chyba ciężkie wyboje. Ja nie potrzebowałem szczególnej opieki. Tej nocy nie miałem jakiś głębokich wizji, ale czułem się bardzo nakręcony, z masą lekkiej energii. Nie mogłem uleżeć na swoim materacu. Połowę sesji spędziłem tańcząc do icaros, bawiąc się swoim trzesącym, chyboczącym, niestabilnym krokiem, ruszając się w te i wewte do psychodelicznego rytmu, niemal upadając co jakiś czas ale nawet i ten “błąd” do rytmu, w harmonii z szalonym, upośledzonym tańcem na bosaka, super wrażliwym, przetwarzającym słowa i melodie na ruch i nawigacje przestrzeni po oświetlonej księżycem maloce.
W “Spiritual Dimensions” jest nacisk na współuczestniczenie, dla ludzi którzy zostają na dłuższych pobytach, przeznaczone są warsztaty zaprojektowane aby wciągnąć ich do współtworzenia doświadczenia, wyrwać ze stanu pasywnego odbiorcy. Ten bonus jest moim zdaniem bardzo ważny, pozwala czującym się chorzy zdobyć wpływ na swoje przeznaczenie i oczywiście na swoje samopoczucie, zamiast uzależniać się od uzdrowiciela, czy jeszcze gorzej, guru, jak niektórzy postrzegają szamanów, którym chcą się poddać.
Zabawnym jest ( a widzę to dopiero teraz przeglądając zdjęcia ) jest to, że następnego dnia, po swojej tanecznej nocy otrzymałem do nauki , razem z innymi, icaro zatytułowane “danza guerrera”.

Interesting events followed when I thought it is all over that night. I was laying a bit in bliss, long after the session was finished until suddenly I realized that maloca is empty and everyone gone, back in their huts. OK, so I am off too. Well, not that simple. Where is left, where is right, what is going on. This state in Spanish is called mareado – something like “drunk”, but in this special ayahuasca way.Additionally, I was foolish enough to take off my contact lenses, and the moon vicious enough to hide herself.
I was convinced that I know which way is to my hut, but it was illusion. Grounds of this center are quite large, but after all it is all a giant clearing in thick forest, and this forest started to look at me. In the beginning I carelessly stumbled around, falling into some bushes or spines, but what I began to feel-sense-see on the edge of the jungle froze me with fear and brought the awareness of seriousness of situation. I had to gather my wits again and again, keep focusing on reality and keep in mind warnings I heard so often from many shamans – in this state, forest is not your friend.
It took long time and many trials. In the meantime I ended up in some other house, with some strange people who proposed me to sleep with them, but I insisted on finding my own place, and what that involved, further wandering in the dark.
Mudded, tired, happy. Finally, my bed, candle, spirits behind. Deep sleep. Next day I woke up in garden of paradise and calm feeling of paradise. What more do I need?

…

Ciekawa rzecz miała miejsce, kiedy myślałem, że jest już po wszystkim. Poleżałem sobie w błogości długo po zakończeniu sesji, aż nagle uświadomiłem sobie, że maloka jest już pusta, wszyscy się ewakuowali do swych chatek. Dobra, ja też idę. Ha, to nie takie proste. Gdzie jest prawo, gdzie lewo, co tu się dzieje. Ten stan po hiszpańsku określa się słowem mareado – coś w stylu pijany, ale w ten specyficzny ayahuaskowy sposób. Dodatkowo, coś mnie podkusiło wcześniej by ściągnąć soczewki, a księżyc postanowił się już schować.
Byłem przekonany, że wiem w którą stronę jest mój domek, okazało się to iluzją. Teren Javiera jest dość spory, ale w gruncie rzeczy to wielka polana wycięta z gęstego lasu, i las ten zaczął w moją stronę patrzeć. Na początku beztrosko się zataczałem, wpadając na jakieś krzaki i kolce, ale to co zacząłem czuć-widzieć na brzegu lasu zmroziło mnie i przywróciło powagę sytuacji. Nagle musiałem zebrać do kupy swój porozbiegany umysł i przypomnieć sobie wielokrotne ostrzeżenia wielu szamanów – w tym stanie las nie jest twoim przyjacielem.
Długo to trwało i wiele prób zajęło. Po drodze wylądowałem w czyjejś chacie, z dziwnymi ludźmi którzy proponowali mi spanie tam, ale uparłem się na powrót do siebie, a co za tym idzie, dalsze błądzenie.
Zabłocony, zmęczony, szczęśliwy. W końcu łóżeczko, świeca, duchy w tyle. Głęboki sen. Następnego dnia obudziłem się w rajskim ogrodzie, w rajskim stanie, o co więcej chodzi…

Aby dotrzeć tutaj, za parę soli wskoczyć należy w collectivo, łódź z Puerto Nanay do Padrecocha. Kiedy dotrzecie na miejsce, w porcie pytać rykszarzy o Javiera. “Spiritual Dimensions” jest mocno na uboczu, więc trzeba się liczyć z opłatą 10 soli za przejazd. Javier Arevalo, szef, jest dostępny pod mailem javierarevalo@yahoo.es , i poza pracą w Peru bywa też na gościnnych występach w Europie, zwłaszcza w Chorwacji. Szczegóły wszelakie na stronie ośrodka : http://www.spiritualdimensions.org

…

To reach here, you must jump on collectivo boat in Puerto Nanay, heading to Padrecocha. Once there, ask moto-rickshaw drivers for Javier, “Spiritual Dimensions”, which is quite remote, so you should pay 10 soles at least. Javier Arevalo is the boss, and can be reached at javierarevalo@yahoo.es, besides working home he also sometimes travels to Europe, especially Croatia. All the details on the centre’s website : http://www.spiritualdimensions.org

Dziś piątek, po wielu miesiącach przerwy jestem znowu u Joela. Wyjechałem z Polski w poniedziałek w południe. Długi przejazd, efekt mojego oszczędzania, kombinowania, punkowego stylu pracy i podróży, odpowiedź częściowa na pytanie jak robię to co robię,  niechęć do kompromisu i prostytucji w komercji, minimalizm i ascetyzm, a może wykręt.
Długie przejście to wiele bodźców, myśli, trochę potrwa by to wszystko uspokoić. Mam plan schować się do lasu, z dala od cycków nowej dziewczyny Joela, z dala od smakołyków targu w Belen, z dala od soli, chilli, mięsa, cukru, ludzkiego gwaru, ludzkiego życia. Ruszamy do lasu, trzy godziny marszu ze wszystkimi klamotami.

…

Today is Friday, after many months away I am back at Joel’s place. I left from Poland on Monday noon. The long journey with many stopovers is a result of my thrift mode, punk style of work and travel, partial response to the question how I do what I do, distaste for compromise and commercial prostitution, minimalism, ascetism, or perhaps just an excuse. Long transition means many stimuli, thoughts, it will take time to calm them down so saving may be illusionary. I have a plan to shelter in the woods, away from tits of Joel’s new gf, away from delicacies of Belen’s market, away from human buzz, human life. We set off into the forest, three hours march to the camp with all the gear I need to carry.

Dziś w nocy pierwsza ceremonia. Czekam. Dużo w mej minichatce zniosłem przedmiotów, rzeczy niby niezbędnych. Dużo myśli niby niezbędnych, nazbierałem je w ostatnie miesiące, te wszystkie bodźce, teraz się gotują. Zaczynam oczyszczanie, koncentrację, uspokojanie obaw, co ja będę robił całe dnie? Spotkanie z czasem płynącym jak powolna rzeka, spotkanie z samym sobą.

…

 
Saturday, 27.09. Tonight is the first ayahuasca ceremony. I am waiting. I have gathered a lot of stuff in my hut, things seeming to be necessary. A lot of indespensable thoughts, I have accumulated them in recent months, now all this rubbish is boiling. I begin purification, concentration, calming down of fears, “what will I be doing all days long?”. Meeting with time flowing slowly like jungle river, meeting with myself.

Przeliczam czas na pieniądze, przeliczam czas na sens, wieczne “czy warto” i co “warto”, czy to się przyda, czy nauka/doświadczenie “tutaj” coś znaczy “tam” , na zewnątrz, bezsensowne kalkulacje.

Niedziela, 28.09. Niedziałanie trudne. Papieros, jedzenie nabierają sensu jako wypełnienie pustki. Długopis, kartki, odręczny kalendarz – odniesienie do świata sensu, do “na zewnątrz” i akcji uzasadnionej, bo przecież jak coś tu napiszę, ktoś przeczyta, “coś” z tego wyniknie. “Po coś”. Daleko mi do cierpliwości budowniczych mandali.

Jeżeli ta kartka to ucieczka od nic-niedziałania, od medytacji, od czucia i uważności, to pismo jest, jako zapis myśli, tłumaczeniem doświadczenia zamiast doświadczania samego w sobie. To zabójca tego, co McKenna nazywa “odczuta obecność bezpośredniego doświadczenia”.

…

I convert time into money, I convert time to meaning, I face eternal, obsessive question “is it worth it”, what is “worth”, will that be useful, whether learning/experience “here” will be of any use “out there”, outside. Absurd calculations of the anxious mind.

Sunday, 28.09. Non-action is hard. Cigarette, food take meaning as fulfillment of the void. Pen, paper, handmade calendar – reference to the world of meaning, to “out there” and “after”, to action justified, because after I have written something here, someone will read that later, “something” will come out of it. Always a hunger for purpose. I am far from the patience of mandalas’ builders.

If this piece of paper is escape from non-acting, from meditation, feeling and mindfulness, therefore script, as writing down of thoughts, is a translation of experience rather than experiencing itself, against it. This is a murderer of what Terence McKenna calls “felt presence of immediate experience”.

Próbuję więc być. Powolne dokładne ruchy. Smak stąpnięcia na kolec. Muśnięcie muchy. Spadający łoskot liścia. Przelatujące wysoko samoloty, nie widać ich przez liście, ale są, słychać. To ja za trzy tygodnie, wracający do Limy, patrzący w gąszcz na dole, bez śladu człowieka.

Zmienia się światło, z każdą godziną zmienia dźwięk. Zmieniają ptaki i insekty wokół. W nocy ptaki – komórki, swym piskiem jak alarm w telefonie poganiają do niewiadomo czego.

Pierwsza noc  z “medycyną” ( wczoraj ) to błąd i chaos. Długie wyczekiwanie tego momentu > napięcie > strach > blokada. Nerwowo gram na drumli, trochę grzechotania, nic się nie zaczyna, wizja czai się za rogiem głowy, daje znać że gdzieś tam jest, ale coś ją blokuje. Nadmiar myśli, ostatnie tygodnie, żal, pretensje, wątpliwości? Niecierpliwość? przecież wydałem pieniądze, przecież zużyłem czas. Ile razy już ta sama pułapka, czy niczego się nie nauczyłem?  Przypominanie, zapominanie, przypominanie.
Idę spać, zaledwie dziewiąta wieczorem. W nocy budzi nacisk na głowę, wizja puka dalej mętna ale silniejsza, niepokojąca, wie że nie ma już Joela który zostawił mnie sam na sam z Babcią. Jest i nacisk od dołu więc znajduję wyjście tamtędy, sranie zamiast poddania się psychiką, odpuszczenie zwieraczem, niby wymienne, ale nie starcza i niepokój wraca aż do rana, w dziwnych snach, ciężkich myślach. Depresyjnie długi sen, 12 godzin.

…

So I am trying to be. Slow, precise moves. Taste of stepping down a thorn. Touch of a fly on my skin. Sound of giant leaf falling down. Planes passing high above the canopy, once can not see them, but they are heard. This is me in three weeks time, coming back to Lima, looking down at the jungle below, without a trace of man.

Light changes, with every hour change the sounds. Birds and insects change. In the night, birds-mobile phones, with their electronic alarm like shriek, they hasten me, god knows what for?

The first night with “medicine” ( yesterday ) was an error and chaos. Long waiting for that moment > anxiety > fear > blockage. Nervously I try to play my jew’s harps, a bit of rattling, nothing ever begins, vision lurks somewhere in the shadows of my head, signals that is around, but something is blocking it. Surplus of thoughts from last weeks, regrets, expectations, doubt? Impatience? After all, I have spent all that money, I have spent all that time… How many times I keep falling in the same trap, haven’t I learn anything? Remembering, forgetting, remembering.

I go to sleep, it is only 9 PM. In the night I am awoken by a pressure inside brain, vision keeps knocking, still unclear, but stronger, distressing, it knows that Joel is gone, I am left on my own with the power of Grandmother. There is a pressure below as well, so I find way that way, defecating instead of giving up in my psyche, it seems equivalent, but not enough apparently, as anxiety keeps coming back until the morning, in strange dreams, heavy thoughts.   Exhausting long sleep, 12 hours.

Poniedziałek 29.09. Po niedzieli a więc nieco działania. Eksperyment kulinarny, gotowanie aya z proszku, 3 saszetki, ayahuaska zmielona, chaliponga, chacruna. Inwestycja to niecałe 20 soli, oraz sporo uwagi i pracy. Drewno, woda, pilnowanie.

…

Monday, 29.09.  Action time. Culinary experiment, cooking aya from powder I bought in Belen, 3 plastic bags, one with powdered vine, one with chaliponga, one with chacruna. Investment is less than 20 soles and a lot of attention and work. Wood, water, fire, watching over.

Właściwie to prezent, jest co robić, pojawił się “sens”, powód by nie gnić na materacu. Vipassana bez bata, bez instruktora i towarzyszy okazuje się trudna, z medytacji łatwo ześlizgnąć się w jałowy, męczący sen. Las natomiast, kiedy już się zwlekę, wymaga ciągłej uwagi, pełen zagrożeń. Insekty – dziś rano wyciągaliśmy z ciała psom wielkie robale co gnieżdżą się pod skórą, także człowieka. Wczoraj o mało co nie wlazłem nad rzeką na wielkiego luja – węża. Niby nic się nie dzieje, ale to przecież wielkie wydarzenie – ocaliłem być może zdrowie lub życie. Łatwo takie momenty zapomnieć. Rano kolejny raz zjebany na amen zamek w torbie, errory autofokusa, takie małe rzeczy, a łatwo spychają w stronę frustracji i smutku. Jazda w niższych partiach doliny trwa, ale pod kontrolą. Jedyne wyjście to akceptacja, fatalizm.

Dietuje rosliny medyczne, to znaczy przyjmuje ich ducha. Przygotowuje je doświadczony w tym Joel. Wczoraj na sen wywar z remocaspi, dziś popołudniu wairacaspi. Nieznany cel, działanie, Joel pytany “po co”, niezmiennie odpowiada – by poznać “medycynę”.

…

Actually that is a great gift, something to do, “meaning” appears, a reason not to be rotting on my mattress. Vipassana without a lash, without instructor and companions seems to be extremely hard, from meditative state is very easy to slip into barren, fatiguing dream. Forest however, when I finally leave my bed, it requires constant attention, is full of potential danger. Insects – today morning we were squeezing huge worms from bodies of Joel’s dogs, nesting under skin, also human.  Yesterday I almost stepped on a huge snake on the riverbank. On one hand, not much is going on here, on the other – that is a big event – I might have saved in that moment my health or even life. So easy to take that for granted. In the morning a zipper in my bag fucked up for good again, errors of camera’s autofocus, those little things so easily push me towards frustration and sadness. Trip in lower parts of the valley continues, but under control. I know the only solution is acceptance, fatalism.

I am dieting medicinal plants, it means I ingest and work with their spirit. They are being prepared by Joel. Yesterday, before going to sleep, an infusion from remocaspi, today afternoon wairacaspi. Unknown purpose. When I ask Joel “what for”, he always replies – “to know the medicine”.

Słońce przesuwa się, woda w garze z aya zeszła do połowy, spadły jakieś gałęzie. Mysli cały czas biegną wstecz – Rainbow, Mongolia, Barbara – i do przodu – “a może przerwać dietę i choć na parę dni odwiedzić Leticię w Kolumbii”. Pożądanie akcji przez nieco większe A. Dochodzi 11 rano, psy zjadły, pozbyły się robali, więc śpią – im to wystarcza.

Ważna rzecz – mało się przecież zmienia obiektywnie na zewnątrz mnie, w świecie rzeczy i wydarzeń, w ciągu tych kilku dni, a już widzę pewną prawidłowość – zmienia się jak w kalejdoskopie mój nastrój, uzależniony od myśli, planów, nadziei, a nie tego co jest – a tym bardziej go zmieniają małe bodźce z tego co naprawdę się dzieje i jest – np roślinne – wypita yerba mate, wypalone mapacho, zjedzone jedzenie, kupa, kąpiel. Wibrujący proces, film odbity na lustrze świadomości.  Czasem film akcji, a czasem Tarkowski.

…

Sun is moving forward on the sky, water in the pot with boling aya evaporates, some branches fell down from the tree. My thoughts still keep running backwards – Rainbow, Mongolia, Barbara – and forwards – “perhaps I should cancel my diet and visit Leticia in Colombia, at least couple of days”. Desire for action. It is nearly 11 AM, dogs have eaten, got rid of worms, so they sleep, it seems to be enough for them.

I notice important thing. Hardly anything changes objectively, outside of me, in the realm of things and events, during these last few days, and I already see a certain pattern – my mood changes constantly, dependent on thoughts, plans, hopes – not that what there is – and even more affected by small stimuli from what actually happens – for example the plant induced – like yerba mate I have drunk, mapacho I have smoked, food I have eaten, shit, bath. Vibrating process, reflected in the mirror of consciousness. Sometimes action movie, sometimes Tarkowski’s long take.

Z tym mapacho to ciekawa sprawa. Joel daje mi książkę o leczniczych roślinach, wydana z 70 lat temu w Buenos Aires, wydawnictwo Verdad Presente, jacyś ewangelicy, Jehowa dał nam roślinki dla zdrowia i natura wspaniała, a tymczasem na wstępie tytoń i alkohol jako największe zagrożenia, a by proces leczenia się udał, wstępny warunek – pacjent musi odstawić kawę, tytoń, mate, herbate, kakao …

…

That mapacho is interesting story. Joel gives me a book about medicinal plants, published some  70 years ago in Buenos Aires, publishing house is called Verdad Presente, some evengelists, so of course Jehova gave is plants and nature be praised, but in the introduction tobacco and alcohol are presented as greatest evil, and for the healing process to be succesful, patient must put aside coffee, tobacco, mate, tea, cocoa…

Tymczasem tutaj – tytoń chroni, “tabaquito protector”, w czasie ceremonii, w czasie gotowania, w czasie diety. Chroni przed czym? Złymi duchami. Zatem nadużywany na co dzień, “w cywilizacji” tytoń to może też ochrona? Cena za życie w stresie, we wrogim środowisku pełnym negatywnych, zazdrosnych, atakujących wibracji – ludzi – duchów, przed których wpływem instynktownie bronimy się kompulsywnie, nałogowo używanym tytoniem – zasłoną?

…

Meanwhile here, the concept in Amazonian folk medicine is that tobacco protects, “tabaquito protector”, in the ceremony, during brewing, in the diet. Protects from what? Evil spirits, harm. Therefore, abused daily, “in the civilization”, tobacco may also be protection? It is a price to pay for life in stress, in hostile environment full of negative, jealous, agressive vibration – people – spirits – against whose influence we instinctively defend ourselves, by compulsive, habitual use of tobacco shield, the smoke that screens us from evil since time immemorial. Neither wolves nor demons of the forest like it.

Wtorek, 30.09. To, co intuicja nieśmiało sugerowała mi w Mongolii i co znalazło się w moich odpowiedziach dla MTV – “wymarzony zawód? -przewodnik / co jest przeszkodą? – duma” , powoli się wyjaśnia. Moja duma każe chcieć więcej, czegoś szczególnego, każe szukać wszędzie dookoła zamiast skupiać się na tym co mam – zawód przewodnika, różnie rozumiany, pośrednika między światami, nie tylko przynosi mi większą cześć mojego bochenka chleba, ale jest po prostu ciekawy, pozwala mi być z ludźmi, pomagać im przejść pewne granice które sam wcześniej przeszedłem, pozwala także na wyprawy w przyrodę do której w pełni nie przynależę i być może na to jeszcze nie czas – las to naprawdę inny świat i co innego jest być w nim gościem, co innego żyć. Moje światy są nieco inne niż światy tutejszego szamana i możemy się dobrze dopełniać, to ekscytująca świadomość, wąż znów prowadzi w stronę ciekawego zakrętu. Nowe pomysły, skrócić dietę, odnaleźć gringo shamana, porobić zdjęćia, kontynuować przewodnik, scouting do przyszłorocznego filmu.
Wąż, na którego prawie nadepnąłem – strażnik lasu, nauczyciel pokory ale i mój najcenniejszy przewodnik.

…

 
Tuesday, 30.09. What was subtly suggested by intuition in Mongolia and found its way into my answers for MTV – “dream job? – guide / what is the obstacle? pride” – it slowly confirms itself. My pride makes me demand more, something special, makes me look everywhere around, instead of focusing on what I already have – a guide profession, understood in various ways, intermediary between worlds, it not only brings me bigger part of my loaf of bread, but is also simply fascinating, it allows me to be with people, to help them pass certain frontiers I have passed myself before, it allows me to make trips into nature, to which I do not fully belong and perhaps it is not time yet -  forest for example is really a different world, and it is one thing to be frequent guest here, another to live. My worlds are a bit different from worlds of local shaman, but we can complete each other well, this is exciting to know that, the snake is leading me again to interesting twist of fate. New ideas, I will shorten my diet, find gringo shaman, take photos, continue my guide project, as well as scouting for next year movie.
The snake I almost stepped upon – guardian of the forest, teacher of humbleness, but also my most precious guide.

godzina 10:00 Joela wciąż nie ma, kolejny dzień. Dziś chyba czas na samodzielne spotkanie z ayahuaską.
11:30 pierwszy strzał. Drumla, czekanie, nic.
12:00 powtórka, pół kubeczka
15:30 kilka półkubeczków na koncie i chuj. Aya, ze zmielonego materiału to badziewie. Startuję z tą od Holendra.
17:30 Joela ciągle nie ma. Ale coś zaczyna się dziać. Aya zaczyna znów się wślizgiwać. Niesamowite opóźnienie, wślizguje się strachem, zapadającą ciemnością, niepokojem który sam się napędza, jednocześnie kochana drumla sprzymierzeńcem, w końcu porządnie wystartowała po tych trzech dniach, wystartował święty oddech, nowe dźwięki, może robi swoje także dieta i głód, wyostrzone zmysły, lektura ostatnich godzin – “Tengeri”, powieść czytana w oczekiwaniu, pełna mongolskich okrucieństw śmierci. Co za jazda, robi się niebezpiecznie, strach rośnie jak ciemność wokół.

…

10:00 AM Joel is still not here, another day on my own. I think today is a good time for private encounter with ayahuasca
11:30 first shot. Jew’s harp, waiting, nothing.
12:00 repeat, half cup.
15:30 a couple of half cups downed and nothing. Aya from powder sucks. I open now the bottle from Dutchman.
17:30 Joel is not back yet. But something starts to happen. Aya slides in. Amazing delay, it comes with fear, in falling darkness, self-feeding anxiety. At the same time I have lovely companion, my jew’s harp, it finally takes off after all these days, holy breath takes off, new sounds, perhaps aided too by dieta and hunger, my senses are heightened, I receive guiding sounds. My reading from recent hours – “Tengeri’, a novel full of Mongolian atrocities is fuelling dark trip. What a ride, it becomes dangerous, fear grows as darkness around.

Pisane nastepnego dnia :

Tak jak nagle, niczym wąż pojawił się wczoraj opóźniony efekt ayi, tak też nagle znikł – po przecięciu cytryny, wyssaniu jej soku, ale przede wszystkim – natychmiast – kiedy pies Joela siedzący koło mej nogi nagle odskoczył a spod pnia, metr dalej, wysunął się czerwony wąż. Gwałtowny przestrach zwierzęcia przywołał mnie do rzeczywistości – potencjalny zabójca koło mego otwartego domku, koło moich butów, koło miejsca gdzie przed chwilą, w amoku, nie patrząc dookoła kucałem i srałem – to realne niebezpieczeństwo w miejsce pozbawionego podstaw, iluzorycznego strachu z wizji. W ciągu sekundy porządkują się priorytety, tłumi wizja a na wierzch wypływają wszelkie mechanizmy obrony ego, fizycznej struktury życia. Wspaniały twór, new agowe slogany o wyzbyciu się ego to w praktyce marzenia o srającym pod siebie szaleńcu pod płotem.

Jakiś czas później nabieram odwagi i piję kolejną porcję, grzecznie kładąc się potem pod swoją moskitierą, spokojnie oddychając, czekając. Wizja nadchodzi, w postaci lekko ayahuaskowych, niejasnych snów, męcząca noc ale nic wielkiego, nic konkretnego. Ranek jest za to piękny.

…

Written next day :

Some time later I muster courage and drink another portion, then lay down under my mosquito net, calmly breathing and waiting. Visions appear in form of slightly ayahuasca styled, unclear dreams, another tiring night but nothing great, nothing concrete. Morning however is awesome.

Środa, 01.10 Kolejny dzień bez Joela, chyba coś się stało. Gotowanie, jedzenie, książka, pranie. Myśli i postanowienia. Jutro kończę dietę, to nie dla mnie. Nie mój sposób poznania. Jestem pośrednikiem, nie ogrodnikiem, zielarzem. Nie teraz, nie na tym etapie, nie będę siedział sam w lesie miesiącami, wchodził w świat roślin, to okres w moim zyciu kiedy nadal wolę ludzi.

…

Wednesday, 01.10. Another day without Joel, something must have happened. Cooking, eating, book, washing. Thoughts and decisions. Tomorrow I finish the diet, this is not for me. Not my way of finding knowledge. I am intermediary, not gardener, herbsman. Not now, not at this stage, I will not stay alone in the woods for months, entering the plant world, this is a period in my life when I am still interested more in humans.

Jest 14:00. Czas na drzemkę i po godzinie, kolejne podejście do samotnego picia, o 15:00 start a o 17:30 drugie pół kubeczka. Poł godziny później start porządnej podróży. Słowa chyba tu nie starczą. Trwa do późnej nocy, nawraca, maleje, wzmaga się, sięga mroku, myśli o śmierci, są i kolorowe fajerwerki, bardzo dobra jazda na drumli, praca z oddechem. Trudno uwierzyć jak długo trwa, chyba te kubeczki się skumulowały, spoglądam co jakis czas na zegarek, w czasie godziny dzieje się tyle, wyświetla tyle wizji, nie sposób je spamiętać. Staram się słuchać wewnętrznych wskazówek, co zrobić teraz, jaki krok, jak zmienić konkretny stan jaki zaczyna męczyć, jak pokierować “bad tripem”. Piękna podróż, uczę się pływać. Pierwsza tak samodzielna w pełni nawigacja, bez niczyjej ingerencji, obecności. Po długiej ciszy dziwi własny głos. Pracuję na granicy działanie – wstrzymanie, pracuję nad równowagą. Zbyt długie leżenie – pasywność wpędzają w dziwne zaułki – pętle wizji – kiedy więc intuicja cichutko podpowiada – przemóż lenistwo, wstawaj, skorzystaj z okazji by poujeżdżać drumlę, weź łyka wody, mapacho, zmień pozycję, bądź aktywny – wówczas ja podążam. Słucham wewnętrznego przewodnika, tyle razy wcześniej go ignorowałem. Nie bądź leniwy, lenistwo kosztuje. Mimo tego, to trudna, długa noc, pełna nieskończonych przewrotów z boku na bok, westchnień, wyczerpania.

…

2 PM. Time for a nap, and after one hour, another approach to lone drinking, at 3 PM I begin and at 5:30 I take another half of a cup of ayahuasca. Half an hour later serious journey begins. Words are not enough here. It lasts late into the night, comes back, decreases, comes back again, carries me into darkness, there are thoughts about death and inevitable sadness, but also colourful fireworks, very good ride on the jew’s harp, working with breath. It is hard to believe it is lasting so long, I guess all those cups accumulated, I look from time to time on my watch, in an hour so many things happen, so many visions appear, one can not remember them all. I am trying to listen to inside hints, self guidance, what to do now, what step to take, how to change that particular state that starts to annoy, how to direct a “bad trip”. Beautiful journey, I am learning to swim. First navigation that is professional and independent to that extent, without no one assisting me, no one else present. After a long silence my own voice sounds surprising. I am working on the border of action and non-action, I am working on balance. Too long passiveness is bringing me into strange dead-end alleys of the mind, loops of vision – so when intuition silently tells me – overcome your laziness, get up, use the opportunity to ride on the music, take a sip of water, smoke mapacho, change position, be active – so then I follow. I listen to inner guide, so many times before ignored. Do not be lazy, laziness has a price. Despite all this it is a hard, long night, full of tossing and turning, sighs and exhaustion.

Czwartek 02.10 – wstaję na chwilę by zjeść śniadanie i śpię dalej do południa, no bo cóż tu robić innego. Jedynie po południu, po kolejnym spacerze czeka nowy punkt, wywar z tytoniu do wypicia.

…

Thursday, 02.10 – I get up to eat my breakfast, Joel is back, he was stuck with heavy diarrhea in Huambe, very exhausting. After breakfast I go back to sleep, what else is there to do. In the afternoon, after another walk, there is a highlight, tobacco infusion to drink.

Kolejne zawroty głowy, nudności, po jakimś czasie próbuje coś zjeść i w końcu wymiotuję. Niezłe czyszczenie, a tak naprawdę prawdziwa dieta dopiero by się zaczynała.  Jestem osłabiony, ale i tak jest dobrze, Joel twierdzi, że niektórzy po wypiciu soku z tytoniu przewalają się na ziemię. Teraz będzie pracował we mnie ale powinienem trzymać dietę przez kolejne 9 dni.

…

More dizziness and nausea, after some time I try to eat something and finally vomit. Great purge, and real diet would be actually only beginning now. I am weakened but I am still all right, Joel says that some after drinking tobacco juice they stumble down on the ground. Now tobacco will be working inside me, but I should stick to the diet for another 9 days.

Zobaczymy na ile dam radę z pozostałymi wymogami diety – restrykcje co do jedzenia czy seksu nie problem, ale nie dam już rady dłużej sam na sam z tym lasem, i z myślami, nie wytrzymam tej cholernej bezczynności. W nocy hardkorowa ulewa więc rano maszerujemy w niezłym błocie, co w połączeniu ze stromymi górkami po drodze robi niezły survival dla mego wygłodzonego a zarazem osłabionego leżakowaniem ciała, zgarbionego pod ciężarem dwóch plecaków. Około południa docieramy do Huambe, gdzie jest dom Joela, padam na hamak i wiem już, że nie chcę dziś gnać dalej do Iquitos. Joel też ma powody aby cieszyć się przystankiem.

…

Let me see how can I handle the other requirements of dieta – the restrictions about food or sex seem to be easy, but I can’t stay any more on my own in that forest, with my thoughts, I can’t stand this bloody inactivity. In the night heavy downpour turns the paths into muddy nightmare, combined with steep slopes it becomes a hardcore survival for my body weakened by diet and inactive days, burdened by heavy backpacks. Around noon we reach Huambe, where Joel’s home is, and I fall down into a hammock, knowing for sure that I will not go to Iquitos today. Joel also has reasons to enjoy this stop.

Trafiłem z powrotem do świata naczelnych, z ich gierkami, emocjami, bardzo realnego, fizycznego świata, gdzie senna wizja ustępuje miejsca pożądaniu, wywary z liany są mniej chętnie pite niż te z trzciny cukrowej, a dzieci mają dzieci, tak jak uczy je przyroda, bujnie owocująca, nie myśląca, nie planująca za wiele, po prostu powielająca życie. Tutaj pietnaście lat to dobry wiek na pierwsze dziecko, dziewczyna Joela, Marina, jest już o trzy lata starsza, więc dała mu córkę. Joel ma 66 lat, ale używa amazońską medycynę, i myślę, że to lepszy komentarz co do jej sensu niż cała ta ezoteryka i mętne jak dżunglowe kałuże wnioski snute w samotności. Witajcie małpy, moję plemię.

…

I am back in primates’ kingdom, with their games, emotions, very real, physical world, where dreamy vision gives place to red desire, liana brews are less popular than those from sugar cane, and children have children, as nature teaches them, bearing fruit as example everywhere around, not planning or considering, just replicating, spreading life. Here age of 15 is a good time for first child, and as Marina, Joel’s girlfriend is three years older, she gave him a daughter. Joel is 66 but he has been using Amazonian natural medicines for years, and perhaps that is better proof of its effectiveness than all this esoteric stuff and turbid as jungle puddle conclusions that I produced in seclusion. Hello apes, my tribe.

[ Materiał z notatek z przełomu września i października 2014, Caserio el Huambe, około 50 km od Iquitos, Peru  ///
Notes taken in the jungle, in September and October 2014, Caserio el Huambe, 50 kms away from Iquitos, Peru. ]

“When shall I be free? When I shall cease to be?”

Joel and his ayahuasca were what brought me closest I have ever been to death, and it was perhaps the most beautiful experience of this journey called life.

…

Joel i jego ayahuasca sprowadziły mnie najbliżej jak kiedykolwiek byłem śmierci, i było to być może najpiękniejsze doświadczenie tej podróży zwanej życiem.

There is a myth in tradition of Northern Europe about a primordial shaman who went through death during his life, in order to gain knowledge. He hung himself on the World Tree, and journeyed in an ordeal through all the worlds, talked to the spirits and finally died and was reborn. What was revealed to him were the runes. Their names comes from the root run- , meaning mystery/whisper/breath. And this is precisely how Joel got his knowledge, fasting, isolating himself from the world, learning from the tree. And what he now possesses, sacred breath, magical whistling, the shamanic whisper, are tools that guided me away from the darkness.

…

W tradycji północnej Europy jest mit o pierwotnym szamanie, który przeszedł przez śmierć za życia aby zdobyć wiedzę. Powiesił siebie samego na Drzewie Świata i przeszedł przez próbę cierpienia i wszystkie światy, rozmawiając z duchami, ostatecznie umarł i odrodził się. Tym, co zostało mu wyjawione w procesie były runy. Ich nazwa pochodzi od rdzenia run- , oznaczającego sekret/szept/oddech. I to jest dokładnie jak zdobył swą wiedzę Joel, przechodząc przez inicjacje, izolując się od świata, ucząc bezpośrednio od drzew. To czym teraz włada to szamański szept, święty oddech, magiczne melodie, narzędzia, które przeprowadziły mnie z dala od ciemności.

I know though that sooner or later I must enter, if I want to get that the wisdom, there is no fooling around, no side entrance, no buying your way in. And I am always thirsty, I know for long time already that the Odinist creed, reyn till runa, “seek the mystery” is what drives me through world and through life.

from Havamal, story about the ordeal :

The stanza 157 of Hávamál attributes to runes the power to bring that which is dead back to life. In this stanza, Odin recounts a spell:

Þat kann ek it tolfta,
ef ek sé á tré uppi
váfa virgilná,:
svá ek ríst ok í rúnum fák,
at sá gengr gumi
ok mælir við mik

I know a twelfth one if I see,
up in a tree,
a dangling corpse in a noose,
I can so carve and colour the runes,
that the man walks
And talks with me

…

Strofa 157 poematu Havamak przypisuje runom moc sprowadzania martwych do życia. W tej strofie Odyn przywołuje zaklęcie :

Znam zaklęcie dwunaste
Jeżeli na drzewie zobaczę
Ciało w pętli zwisające
Takie runy wyciąć potrafię
że człek ten chodzi
I mówi ze mną.

What you can do, if you want to learn with ( because not “from” ) Joel, is to let him guide you into a shamanic diet, secluded in the forest, away from this world, from the people, food, sights, smells and sounds. You will go through many hardships, will be faced by many trials, perhaps, ultimately, torn apart. You will be communicating with the spirit of a tree.

This is a story about people of Rainbow community drinking ayahuasca with Shipibo shamans Laura and Ines, in the jungle not that far from Iquitos. This is a home for nomads, a stopover and at the same time, still a journey.

…

Oto historia mieszkańców i gości wspólnoty Rainbow, pijących ayahuaskę z szamankami z plemienia Shipibo, Laurą i Ines, w dżungli nie tak daleko od Iquitos. To dom dla nomadów, przystanek a zarazem wciąż podróż.

I was supposed to put away my digital camera here, and I failed, of course. I say “of course”, because I see this as a pattern, being unable to keep firm promises, and actually not worried about this at all. One previous typical example was around a month before, in my giving up of the idea to climb mountain and fast alone for days during vision quest I attended in Colombia.  I was actually amused , how easily I did that, resigning from this concept called “I can make it, no matter what”. This is just not my thing. So I say, nothing for me is permanent, no belief to be taken too seriously… Did I say “I take rest from digital”? But that was not now. Now we have a magic I want to capture, and people I don’t want to disturb with flash.

…

Miałem odłożyć swój cyfrowy sprzęt po przyjeździe tutaj, i zawiodłem, oczywiście. Mówię “oczywiście”, bo wydaje się to już powtarzającym się motywem, moja niestałość postanowień, którą nie martwię się zupełnie. Jeden z typowych tego przykładu był zaledwie miesiąc wcześniej – kiedy zrezygnowałem z udziału w vision quest, na jaki przyjechałem specjalnie na północ Kolumbii. Miałem wspinać się tam na górę i pościć, bez wody, jedzenia i dachu nad głową przez ileś dni. Właściwie mnie rozbawiło, jak łatwo z tego zrezygnowałem i popłynąłem w stronę innej możliwości, która się otworzyła, jak łatwo zrezygnowałem z tej koncepcji “dam rade niezależnie co by się działo”. To nie była ma bajka. Więc powtarzam, nie bierzcie nic z tego co tu piszę zbyt poważnie, nic nie jest dla mnie stałe, wieczne. Czy powiedziałem “czas na odpoczynek od cyfry”? Ale to nie było teraz. Teraz mam przed sobą magię, którą chcę choć w kawałeczku zarejestrować, i ludzi których nie chcę straszyć holgowym fleszem.

The ceremonies are held in total darkness, I have some moments for photos before candles go out, before we drink and yage creeps in and I have other direction to look to. But one night I come to the ceremonial maloca and don’t drink, I come to register.

…

Ceremonie odbywają się w całkowitej ciemności, mam pare chwil na fotki zanim nie zgasną świece, zanim nie wypijemy yage i nie rozpełznie się ono po krwi, kierując mą uwagę w inną stronę. Jednej nocy przychodzę do ceremonialnej maloki nie pijąc, a jedynie po to by dokumentować.

I take some portraits, and later I record icaros of Laura and Ines. I am as discreet as I can, as quiet as a cat when I move closer and closer towards them, chanting to the people, one by one.  But my device has got tiny red light, just a dot, and this is what gets noticed and causes terror. Shipibo shamans in their trance, seeing nothing but red light were convinced it is some evil spirit approaching. It is time to step back, but you can listen now ( below ) , nearly one hour. Quality gets better as I get closer :

…

Robię kilka portretów a potem nagrywam icaros śpiewanych przez Laurę i Ines. Jestem tak dyskretny jak tylko się da, tak cichy jak kot kiedy skradam się coraz bliżej szamanek, śpiewających po kolei dla każdego z pacjentów. Ale mój sprzęt ma malutkie czerwone światełko sygnalizujące nagrywanie, i to one, zauważone, jest przyczyną przerażenia. Laura i Ines w swym transie, nie widząc nic więcej poza czerwonym światełkiem w ciemności, przekonane są że to nadejście jakiegoś złego demona. To czas bym się wycofał, ale wy teraz możecie posłuchać ponad godziny nagrania ( poniżej ). Jakość poprawia się w miarę jak z zbliżam się do śpiewających :

“Icaros – Laura & Ines”

These is what I came for to Peru, I missed Shipibo chants. Shamans in Colombia and Ecuador rarely do that, the best were some of the Cofan tribe, but eerie melodies from Ukayali are yet to be matched. Also, ayahuasca from Iquitos is top notch. Other plants are added here, and make the brew strong. Some ayahuasqueros abandoned chacruna in favour of huambisa, they say it has more light ( DMT ) in it, others add toe, which brings strong but dangerous visions.

My first session with Ines and Laura brings me to me knees, I float in vomit. I kicked the bucket in total darkness, lost any sense of direction, and after some struggling, any sense of shame. While I puke all over, more and more violent, the chants of joy of fellow travelers rise higher and higher. This is wonderful thing here, there is abundance of compassion, and exactly because of that, there is no pity, by feeling what other feels we know he must goes through this, and there no need for worry. I need no one to pity me , I want joy when it its sincere, and I can join it when ready. That doesn’t take long.

…

To po to właśnie przyjechałem do Peru na ostatnie dwa tygodnie. Tęskniłem za pieśniami Shipibo. Szamani w Kolumbii czy Ekwadorze rzadko tak śpiewają, najlepsi byli niektórzy z plemienia Cofan, ale nie-z-tej-ziemi melodie znad Ukajali nie mają sobie równych. Ponadto ayahuasca z okolic Iquitos to pierwsza klasa. Dodaje się tutaj też inne rośliny, aby uczynić wywar silniejszym. Niektórzy z ayahuasqueros porzucili chacrunę na rzecz huambissy, mówią, że więcej w niej światła ( DMT ), inni dodają też toe, które sprowadza silne, lecz niebezpieczne wizje.

Moja pierwsza sesja z Ines i Laurą powala mnie na kolana. Pływam w rzygach. Potknąłem się o swą miskę w ciemności, gdzieś poleciała, straciłem jakiekolwiek poczucie kierunku, a po krótkiej walce z samym sobą, poczucie wstydu. Kiedy wymiotuję pod siebie, na siebie, coraz gwałtowniej, okrzyki radości i śpiewy współtowarzyszy podróży podnoszą się coraz wyżej. To wspaniała rzecz, jest tu bogactwo współczucia, i dzięki temu nie ma krzty litowania się, bo czując co inni czują, wiemy, że muszą przez to przejść, i nie ma się czym martwić. Nie chcę by ktokolwiek się nade mną użalał, chcę by radość płynęła, gdy jest szczera, a ja dołącze, kiedy będę gotów. To nie zabierze długo.

There is communal living in the day and communal journey in the night. I like this intertwining of the paths, mainly because it is for a short while.

…

Jest tu wspólne życie za dnia, i wspólna podróż w nocy. Lubię to splątanie ścieżek, głównie ponieważ wiem, że jest tymczasowe.

I can sense the presence of those “vast amounts of beauty”.  ///   Mogę poczuć tu obecność tych ” wielkich ilości piękna”.

There are quite a few interesting characters here, as always in Rainbow gatherings. Bat, vagabond and ex-punk, now already nearly two years in training for ayahuasquero. Arnaud, the French host and co-creator of the place. Drum, hyperactive drummer who helped with his beats to carry me away from shambo one night. There are many more.

…

Znaleźć tu można, jak zwykle na zgromadzeniach Rainbow, niezłą kolekcję interesujących postaci. Bat, włóczęga i były punkowiec, obecnie od prawie dwóch lat trenujący w dżungli fach ayahuasquero. Arnaud, francuski gospodarz i współtwórca tego miejsca. Drum, hiperaktywny bębniarz, który pewnej nocy pomógł mi swym rytmem oddalić się od shambo. Jest i wielu innych.

Exceptional character is in Rodrigo. In the beginning I only meet him during ceremonies, he is in the diet, hence living like a hermit, on the other side of the stream. Then one night he comes for his final ceremony, which closes the diet, and since then I have a chance to get to know him a bit.

…

Wyjątkowy charakter jest w Rodrigo. Na początku spotykam go tylko podczas ceremonii, bierze udział w ścisłej diecie, stąd mieszka oddzielnie, jak pustelnik, po drugiej stronie strumienia. Pewnej nocy przychodzi na swą ostatnią ceremonię, zamykającą dietę, i przerywa milczenie, a ja mam okazję poznać go co nieco.

I am intrigued, as in his acting, movement, way of speaking, sense of rhytm, focus on the ritual, he is as Indian as any of the sadhus gathered on banks of Ganges for Kumbh Mela. He doesn’t seem like many of those western hippies who put on exotic outfit, puff on ganja and repeat boom shiva!, this is real deal. I admire something about him – the concentration. Whether it is morning puja, or playing with the sounds coming out of his mouth in ayahuasca trance, all this raka-a-tak in style of Indian percussionists, cooking or harvesting the vine, he is always focused on the moment.

…

Intryguje mnie, bo w swym zachowaniu, ruchach, sposobie mówienia, poczuciu rytmu, skupieniu na rytuale, jest tak hinduski jak jakikolwiek z sadhu zgromadzonych podczs Kumbh Meli nad brzegami Gangesu. Nie jest jednym z tych zachodnich hipisów, którzy zakładają egzotyczny kostium, pykają ganję i powtarzają boom shiva!, to oryginał. Podziwiam w nim jedno – koncentrację. Czy to przy porannej pudży, czy zabawie dźwiękiem z paszczy podczas ayahuaskowej podróży, całym tym raka-a-tak w stylu hinduskich perkusjonistów, czy przy gotowaniu lub zbieraniu liany, Rodrigo jest zawsze skupiony na chwili.

He was born in Lima and has never been to India, not in this life, he feels. He tells me he has been thinking about cutting his dreadlocks for long time, but something has stopped him, it was not the time yet. Now, his diet finishing, he felt it was to be done. It has been exactly 12 years since he started growing them. I tell him about something he didn’t know about, and what gives me shivers. This is precisely the length of period of tapasya, spiritual vow sadhus take, and it is exactly after such period that they cut their locks.

…

Urodzony w Limie, nigdy nie był w Indiach, a przynajmniej nie w tym życiu, jak czuje. Opowiada, że od dawna myślał o ścięciu swych dreadlocków, ale coś go powstrzymywało, to nie był jeszcze czas. Teraz, na koniec ważnej diety, poczuł, że ten czas nadszedł. Mija właśnie dokładnie 12 lat odkąd zaczął je zapuszczać. Mówię mu o czymś, o czym jak się okazuje nie wiedział, a co powoduje ciary, jak dla mnie. To jest właśnie okres, te 12 lat, na jaki sadhu podejmują swe duchowe zobowiązania, tapasya, i to dokładnie po takim okresie ścinają często swe długo zapuszczane dredy.

With every such piece of experience I feel that the vine is longer than I could expect. /// Z każdym takim kawałkiem doświadczenia czuję, że liana jest dłuższa niż się spodziewałem.

It connects us and nature.  ///  Łączy nas i przyrodę.

Connects people of the distinct cultures.  ///  Łączy ludzi różnych kultur.

Connects with the past that is not just the past, in ever re-told story, story that never ends.  ///  Łączy z przeszłością, która nie jest tylko przeszłością, we wciąż na nowo opowiadanej historii, historii, która nigdy się nie kończy.

Even when it is time to go, on the way, it is with us, permanent ceremony.  ///  Nawet gdy nadchodzi czas by ruszać, pozostaje z nami na drodze, w ciągłej ceremonii.

all the info : ( http://rainbowamazonia.blogspot.com/ )

Iquitos, city which was built on one jungle substance, where no city should be, and now is a capital of another substance, focal point of ayahuasca tourism.  As rubber cutters came here from other parts of Amazon and beyond, so now Shipibo shamans arrive from upper Ukayali, to share their wisdom and their medicine. Of course there are now also local shamans, as well as gringos practicing this art in countless jungle lodges, retreat centres and small huts in the middle of nowhere. I came to look rather for the last type of venues, but Iquitos is my first stop. I sniff and ask around and look for signs.

…

Iquitos, miasto zbudowane na jednej substancji z dżungli tam gdzie żadnego miasta nie miało prawa być, a teraz stolica innej substancji, główny ośrodek ayahuaskowej turystyki. Tak jak kiedyś przyjeżdżali tu z różnych stron, nie tylko Amazonii, poszukiwacze kauczuku, tak teraz szamani Shipibo przybywają z górnego biegu rzeki Ukajali, aby dzielić się swoją wiedzą i swoim lekarstwem. Oczywiście działają już tu teraz także lokalni szamani, jak i gringo praktykujący tą sztukę w rozlicznych leśnych klinikach, luksusowych hotelach jak i małych chatkach w wioskach gdzieś na zadupiu. Szukam raczej tych ostatnich, ale mój pierwszy przystanek to Iquitos. Węszę, wypytuję i szukam tropów.

I know I am close and yet there is some problem. For the first time during my trip, almost every local who chats with me, after asking why am I here, frowns and gives warnings. Not once, not twice, many times. “Ayahuasca? Be careful, dangerous. Many people die from this around here…”

I think people die from other things. But doubt likes to creep in. I am listening to McKenna lecture ( “What is truth” )  I managed to download in Lima to my mp3 player ( here internet sucks ) :

“(…) The presence of that vast amount of beauty is a sign that truth must not be that far away (…)”

Surely he isn’t talking about Iquitos…

…

Wiem, że jestem blisko, a jednak jest jakiś problem. Po raz pierwszy podczas mojej podróży prawie każdy “tubylec” jaki ze mną gada, po usłyszeniu odpowiedzi na pytanie po co tu przyjechałem marszczy czółko i daje ostrzeżenia. Nie jeden, nie dwa a wiele razy. “Ayahuasca? Uważaj, niebezpieczne. Wielu cudzoziemców tu od tego umarło…”

Sądzę, że ludzie umierają raczej od innych rzeczy. Ale wątpliwość lubi się wślizgiwać w uchylone drzwi. Słucham wykładu Mc Kenny ( “Czym jest prawda” ) jaki jeszcze w Limie zdążyłem ściągnąć na swój odtwarzacz mp3 :

“(…) Obecność tak dużego nagromadzenia piękna jest znakiem, że prawda musi być gdzieś niedaleko (…)”

Z pewnością nie mówi tutaj o Iquitos…

In this tropical climate small cuts on my feet start to get nasty. It takes time before I buy flip-flops, running around the town like crazy in tight sneakers and as a result my feet are hurt and infected. My mind is even more infected by the vibe of the city. Nervousness, speed of action, of organizing things, of buying. Greed. After steady rhythm of the jungle in  Ecuador I am amazed at what is happening with me. It is only when I consult my herb, bought in rough suburb of Belen, that I have time to reflect and see what is going on.

I am getting signals to slow down. Multiple signals from reality.

This is something critics of psychedelic experience can not grasp. They talk about running away from reality. Meanwhile I slowly start to understand the process of learning, drawing profit from being in multiple worlds. Mindfulness, or awareness in the world of vision is, above all, guidance and protection in the Middle World, this physical world. It advises about right choices, right steps, directions to choose.

My visions of the eagle lead towards self discovery of my qualities and character of a bird of prey, with its nervousness, speed, sharp eye, looking from a distance and from above. Knowing oneself is essential requirement for any transmutation. It tells me about possibility ( or need? ) of transformation – trying another way. Therefore slowing down.

…

W tym tropikalnym klimacie małe skaleczenia na moich stopach zaczynają się paprać i ropieć. Zajęło troche czasu zanim kupiłem klapki, biegając po mieście jak oszalały w ciasnych trampkach, i przez to moje stopy ucierpiały i rozwinęła się infekcja, Mój umysł jeszcze poważniej niż stopy zarażony jest wirusem miasta. Nerwowość, tempo akcji, załatwiania spraw, kupowania. Chciwość działania. Po spokojnym rytmie ekwadorskiej dżungli jestem zszokowany tym, co dzieje się ze mną teraz. Dopiero kiedy zwalniam i znajduję czas na zasięgnięcie rady od zioła kupionego w szemranej dzielnicy Belen, nadchodzi refleksja i spokojne przyjrzenie się temu co się dzieje.

Dostaję sygnały aby zwolnić. Wielokrotne znaki od rzeczywistości.

To coś, czego spoglądający z zewnątrz krytycy psychodelików nie mogą zrozumieć. Mówią oni o ucieczce od rzeczywistości. Tymczasem ja powoli zaczynam rozumieć sam proces uczenia się – wyciąganie korzyści z przebywania w wielu światach. Uważność w świecie wizji daje przede wszystkim ochronę i prowadzenie w Środkowym Świecie, tym materialnym. Doradza co do właściwych wyborów, kolejnych kroków, kierunku na rozstajach dróg.

Moje wizje orła prowadzą mnie do samopoznania, do odkrycia obrazu siebie jako drapieżnego ptaka, wraz z jego pakietem cech – nerwowymi, szybkimi ruchami, ostrym spojrzeniem z daleka i z góry. Poznanie siebie to absolutna konieczność aby możliwy stał się, być może potrzebny, proces transformacji, spróbowania innej strony. A zatem, między innymi, zwolnienia.

I know of an Rainbow community nearby and I learn about a diet they are doing there with Shipibo curanderas, Laura and Ines I met last June in Pucallpa. I have been going to Rainbow gatherings for years now, so I feel like visiting family. This may be a nice change after nearly three months of moving around, to spend remaining two weeks in one place. That could be a place to get to know little better a style of working of one shaman, and myself at the same time – I have my own ayahuasca, which I got as a result of another slowing down – when I choose to stay one more day instead of running onwards from Bajo Talag in Ecuador. So my change will be in two directions – drinking on my own, and staying with same shaman instead of going from one to another.

Yet the signals to slow down keep coming. My other idea was to work with ayahuasqueros I could find in Belen, shanty town on stilts, mosquito ridden and very poor. I like this kind of thrills but I soon find out Belen is too much. Belen is danger.

…

Wiem o społeczności Rainbow kilkadziesiąt kilometrów stąd i dowiaduję się o diecie jaką właśnie zaczęli tam z szamankami z plemienia Shipibo, Laurą i Ines, które znam z zeszłego czerwca w Pucallpie. Jeżdżę na zgromadzenia Rainbow już od lat, więc czuję się jakbym miał odwiedzić rodzinę. To może być miła odmiana po trzech miesiącach włóczęgi, aby spędzić pozostałe mi dwa tygodnie w jednym miejscu, poskromić chętkę zgromadzenia niewiadomo ilu kolejnych wpisów do mego przewodnika. To może być miejsce aby poznać nieco lepiej styl pracy jednego szamana ( czy jednej pary w tym wypadku ) a zarazem popracować na własną rękę – mam swoją własną ayahuaskę, którą zdobyłem dzięki innemu zwolnieniu – kiedy zdecydowałem się zostać jeden dzień dłużej po tym jak wszyscy rozjechali się z Bajo Talag w Ekwadorze, jeden dzień więcej na dupie, zamiast w biegu, jeden dzień tam, gdzie rzekomo “nic” się nie miało dziać. Moja zmiana zatem będzie w dwóch kierunkach – picia samemu, oraz skupienia się na jednym szamanie – zamiast skakania z kwiatka na kwiatek.

Ale kolejne sygnały sugerujące zwolnienie nadciągają. Mój inny pomysł na Iquitos był taki, że będę szukał i dokumentował ayahuasqueros w Belen, drewnianym slumsie na palach, pełnym komarów i biedy. Lubię takie podniety, ale szybko przekonuję się, że Belen to zbyt wiele. Belen to niebezpieczeństwo.

There is a lot of alcohol here, but even worse, a lot of cocaine paste. These are very bad spirits.

When I come here first evening, to buy ganja, it is still early. A lot of people in the main square, children playing in the street, throwing water bombs at each other, carnival style. Violence erupts suddenly, like a tropical storm. Within minutes drunken fist fight in the middle of street turns into battle with broken bottles and next they start to fly. People flee in panic. I know this well, from Haiti, when a street unusually quiet exploded in mob frenzy which nearly claimed my life, from Santo Domingo where evening seemed to be peaceful like here, but only until one point in time.

I do not want spirits of Belen. Spiritual world is bound together with Middle World. The danger which pose certain brujos, sorcerers abusing some tourists with the use of ayahuasca is not that much different from mugging I can encounter here in the street, stealing of walllet is just an reflection of sucking out your energy by brujo. I have been warned and I take notice. I will limit myself to the market area, where amongst Chinese shit and bush meat I can find the plants and tools of magic.

…

Jest tu wiele alkoholu, co gorsza, jest wiele kokainowej pasty. To bardzo złe duchy.

Kiedy przyjeżdżam pierwszego wieczoru, aby kupić ganję, słońce jeszcze nie zaszło. Dużo ludzi na głównym placu, dzieciaki bawią się na ulicy koło baru pełnego pijanych, polewają się wodą z okazji karnawału. Przemoc wybucha nagle, jak tropikalna burza.  W ciągu kilku minut pijacki pojedynek na pięści pośrodku ulicy przeradza się w bitwę na pęknięte butelki, a chwilę później zaczynają one fruwać. Ludzie uciekają w panice. Znam to zbyt dobrze, znam z Port au Prince na Haiti, gdzie dziwnie spokojna Gran Rue wybuchła wściekłością motłochu który prawie zmiótł moje życie, znam z Santo Domingo, gdzie wieczór wydawał się spokojny, jak tutaj, ale tylko do pewnego momentu.

Nie chcę poznać duchów Belen. Świat duchów nierozerwalnie spleciony jest ze Środkowym Światem. Niebezpieczeństwo, które stanowią niektórzy brujos, czarownicy wykorzystujący czasem turystów pod wpływem ayahuaski nie różni się wiele od rabunkowego napadu w fizycznym świecie, utrata portfela a nawet życia to tylko odbicie wyssania energii przez czarownika. Zostałem ostrzeżony i zapamiętuje to. Ograniczę się do terenu rynku w Belen, gdzie pomiędzy chińskim badziewiem, trupami pancerników i żółwi znaleźć mogę magiczne rośliny i narzędzia.

On top of all that , my digital camera seems fucked. I was greedy for good image and as I was shooting in the river I got too close and into the water, and autofocus isn’t working now… On one hand I understand it as a call for liberation from perfection and accuracy, free flow and experiment, enough of “pretty pictures”. But perhaps I should also read it as a sign put the electronics aside completely, as I have already planned on that trip, to rest from this devouring of reality and transmutation of everything into pixels.

Before leaving for the countryside I decide for a bit of entertainment and go for Sunday movie. Ironic, considering character of my trip, is the movie they play tonight – “When the lights went out”, a British film based on real event of most violent poltergeist haunting in Europe. When I watch it I can’t help but think about how materialistic Europe is.  Even spirit possession is happening almost exclusively in material sphere – there is physical activity, flying objects, shaking furniture, bruises. The denial of inner battle and inner world is so great that even spirits must act in material world to be noticed.

…

Do tego wszystkiego zepsuł mi się cyfrowy aparat. Byłem chciwy lepszego kadru i kiedy fotografowałem w rzece, zbliżyłem się za bardzo i zanurzył się na chwilę w wodzie. Teraz nie działa autofokus. Z jednej strony odczytuję to jako wezwanie do uwolnienia się od dokładności i pefekcjonizmu – wolny przepływ, eksperyment, dość “ładnych obrazków”. Ale także może oznaczać to, bym w końcu odłożył, tak jak sobie obiecałem, całą tę elektronikę, odpoczął od pożerania rzeczywistości i transmutacji wszystkiego w piksele.

Przed wyjazdem na wieś zapodaję sobie ostatnią miejską rozrywkę i idę na niedzielny seans. Zabawny, w kontekście mojej podróży, jest film który akurat dzisiaj grają – “Gdy zgasną światła” – brytyjski dramat oparty na prawdziwych wydarzeniach, najbrutalniejszym udokumentowanym w Europie nawiedzeniu domu.  Kiedy go oglądam nie mogę powstrzymać się od refleksji nad tym jak nasiąknieta materializmem jest Europa. Nawet opętanie przez ducha odbywa się prawie wyłącznie w sferze materialnej – ma tu miejsce fizyczna aktywność, latające przedmioty, trzęsące się meble, zatrzaskujące drzwi, siniaki. Wyparcie wewnętrznego świata, całej tej wewnętrznej schizy i bitwy, powoduje przeniesienie się ich w materialny świat. Nawet duchy muszą używać materii, aby być zauważone.

In the cinema I amuse myself taking photos of the screen. Then, at one point, I notice that some of the plot’s meaning escapes my attention, while I have been focusing on getting a good frame. I wonder whether it is the same in life, that by excess of photography I loose part of life’s meaning?

I am even more convinced now about slowing down, going to Rainbow and using only analog cameras – they are already too much out there, anyway, much better to shoot less, to do photo diet, to chat instead, to wait, to give time, attention, to be with oneself, nature. To look into people and not at people.

…

W kinie zabawiam się fotografowaniem ekranu. Zauważam jednak w pewnym momencie, że ucieka mi sens akcji, kiedy poszukuję atrakcyjnego kadru. Zastanawim się czy nie jest tak samo w świecie, że przez nadmiar produkowanej fotografii ucieka mi spora część znaczenia życia?

Jestem jeszcze bardziej przekonany teraz o spowolnieniu, o jechaniu na Rainbow i użyciu jedynie analogowych aparatów – nawet i one to za wiele tam będzie, lepiej strzelać mniej, zrobić foto dietę, pogadać zamiast tego, poczekać, dać czas i uwagę, pobyć ze sobą, z naturą. Spojrzeć w ludzi a nie na nich.